Τριών Ιεραρχών 30-1-2017

	Ομιλία για τη γιορτή των Τριών Ιεραρχών σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Α' ΕΛΜΕ Πέλλας στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Έδεσσας, στις 11.00 π.μ. Αντιγράφω από ανάρτηση στο Διαδίκτυο του μαθηματικού Στέλιου Μαρίνη: «Αμφιθέατρο Παλαιού Χημείου. Στη έδρα ο καθηγητής Νανόπουλος δίνει διάλεξη ... μα η ματιά μου ... έχει καρφωθεί στο σύνθημα ... που είναι γραμμένο στο τοίχο με μαύρη μπογιά: »ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ, ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ! »Αρχικά εξοργίζεσαι με το βέβηλο χέρι, μα γρήγορα συνειδητοποιείς πως είναι η αλήθεια του συνθήματος που σε πληγώνει. Όταν, φοιτητής ακόμα, παρέδιδες ιδιαίτερα μαθήματα, οι ερωτικότερες ώρες τότε, οι μεγαλύτερες φιλίες τότε ...  τώρα ... στην αίθουσα ... το πήρες απόφαση, τέρμα οι ρομαντισμοί για ερωτική διαδικασία της μάθησης κι άλλα τέτοια γραφικά. Εδώ δεν εκπαιδεύεις, προπονείς, δε διδάσκεις, προετοιμάζεις, ο μαθητής πρέπει να πετύχει. Να πετύχει... »Το σύνθημα είναι ακόμη εκεί και σε πονάει και επαναστατείς, (μέσα σου μόνο, έχεις πια τα κότσια να επαναστατείς) επαναστατείς όταν σκέφτεσαι ότι οι νέοι που έχεις κάθε μέρα απέναντί σου βιάζουν τη φύση, την καρδιά και το μυαλό τους κι εσύ υπηρετείς την προσπάθεια να συντριβεί κάθε αντίσταση στο βιασμό αυτό. ... »Το σύνθημα μένει εκεί και σου θυμίζει ότι υπήρχαν στιγμές που τα δυο αυτά -ο έρωτας και το μάθημα- ήσαν ένα. ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ, ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ! “Τα ‘χω κάνει μαζί, ταυτόχρονα”, φωνάζεις μέσα σου, μα πιο πολύ ντρέπεσαι, σαν τον πρώην καλόγερο που αφού έζησε τη μέθεξη, τον θείο έρωτα, δε βάσταξε το ασκητηλίκι και γύρισε στον κόσμο με κομμένα τα φτερά. Ζούσε σαν όλους τους άλλους πλέον, ... όμως υπήρχε μια διαφορά, αυτός ήξερε πώς είναι να ζεις αλλιώτικα» (Στέλιος Μαρίνης). Στο Συμπόσιο του Πλάτωνα ο Σωκράτης ισχυρίζεται ότι δεν ξέρει να πει τίποτα για τον Έρωτα. Η ιέρεια Διοτίμα όμως του ανέθεσε να μεταφέρει ότι ο έρωτας είναι ένας δαίμονας, που μεσολαβεί μεταξύ των θνητών και των αθανάτων: «Όταν γεννήθηκε η Αφροδίτη, έτρωγαν οι θεοί, και μαζί τους κι ο Πόρος. Αφού δείπνησαν, έφτασε η Πενία, για να ζητιανέψει ... Ο Πόρος μεθυσμένος ... είχε αποκοιμηθεί. Η Πενία η άπορη, σκέφτηκε να κάνει παιδί με τον Πόρο ... και γέννησε τον Έρωτα. Επειδή γεννήθηκε στα γενέθλια της ωραίας Αφροδίτης ο Έρωτας έγινε ακόλουθος και υπηρέτης της και συγχρόνως είναι από τη φύση του εραστής του ωραίου. Όντας γιος τους Πόρου και της Πενίας, ο Έρωτας είναι πάντοτε πένης, ... . Από τον πατέρα του πάλι,  είναι ανδρείος και ριψοκίνδυνος και ορμητικός, δεινός κυνηγός, μηχανευόμενος συνεχώς κάτι, παθιασμένος για γνώση και επινοητικός, δεινός γητευτής που κυνηγάει τα ωραία και τα καλά. Και ούτε αθάνατος είναι, ούτε θνητός• ... ούτε φτωχός ούτε πλούσιος και βρίσκεται ανάμεσα στη σοφία και στην αμάθεια» [1] .  «Ο Πλούταρχος [45-120 μ.Χ.] γράφει στον Ερωτικό (761): “Ο έρωτας μαθαίνει και στις γυναίκες να αψηφούν το θάνατο. Αν μπορούμε να βγάλουμε κάποιο δίδαγμα από τις ιστορίες του μύθου, οι μύθοι ... δείχνουν πως ο Έρωτας είναι ο μόνος θεός από τον οποίο ο Άδης δέχεται διαταγές. Λυπάται τους εραστές και μόνο γι’ αυτούς παύει να είναι αλύγιστος και ανήλεος. ... Οι μύθοι δε λένε ψέματα, αλλά, σαν από θεία τύχη, συναντάν την αλήθεια, όταν λένε πως οι ερωτευμένοι από το βασίλειο του Άδη ανεβαίνουν στο φως της ημέρας”» [2] . Στ’ ακρογιάλια του Αιγαίου, κάτω από τον γαλανό, φωτεινό ουρανό συντελέστηκε ένα θαύμα καλό κι ωφέλιμο για ολόκληρη την ανθρωπότητα. Αναδύθηκε ο πρώτος οικουμενικός, παγκόσμιος πολιτισμός. Στις παραλίες του Αιγαίου οι θνητοί εστίασαν στον έρωτα και αυξήθηκε το ποσοστό αυτών που είχαν τσαγανό (τσαγανό ο κάβουρας), δημιουργήθηκε φυλή όχι υπηκόων αλλά πολιτών. Βρέθηκε η μέθοδος που μετατρέπει τον λαό σε πολίτες, την λα, την πέτρα, σε φως, που μεταλλάσσει το φίδι από πίθηκο σε αετό και η χώρα ονομάστηκε ΕΛ-ΛΑΣ φως και πέτρα. Η Βίβλος του Ελληνισμού είναι ο Όμηρος. «Όπως θα πει ο Ηράκλειτος, ένας ρήτορας της εποχής του αυτοκράτορα Οκταβιανού Αύγουστου (27 π.Χ. με 14 μ.Χ.): “Από την πιο τρυφερή του ηλικία, το παιδί θα δεχτεί τον Όμηρο για τροφό. ... Μεγαλώνουμε και ο Όμηρος είναι πάντα δίπλα μας. ... Ποτέ, ούτε ως τα γερατειά, δε θα νοιώσουμε για τον Όμηρο έστω και τον πιο ελάχιστο κόρο. Μόλις τελειώνουμε το ξαναδιάβασμα του, φλεγόμαστε από την ανυπομονησία να τον ξαναρχίσουμε. ... Η συναναστροφή με τον Όμηρο, δεν τελειώνει παρά με τη ζωή”. ... Ο Όμηρος υπήρξε, “ο ιδρυτής της Ελλάδας”, όπως το αναγνωρίζει και ο Πλάτων στην Πολιτεία (606 Ε)»  [3] . Ο Όμηρος, ο τυφλός ποιητής που δεν ενδιαφερόταν για τις γκρίζες ειδήσεις της καθημερινότητας αλλά για το μύθο που μυεί στο φως του ουρανού, μυθοποιός, μυθοπλάστης, έχτισε τα έπη του πάνω στον έρωτα της ωραίας Ελένης. Πατήρ πάντων ο έρωτας. Τόσο πολύ αγαπούσε τον Όμηρο ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος που ... Τί βρήκε να πει για να τον παινέψει; Τον είπε λακωνικότατο! «Το λακωνίζειν δεν είναι αυτό που νομίζεις, να γράφεις δηλαδή λίγες λεξούλες, αλλά να γράφεις λίγες για πολλά. Γι’ αυτό θεωρώ ολιγολογότατο τον Όμηρο» [4] . Μάλιστα! Μπορεί ο Όμηρος να έχει γράψει 27.803 στίχους αλλά μιλάει για πολύ περισσότερα, άρα είναι λακωνικότατος! Όμηρος σημαίνει Συνάντηση, «Ωμήρησε δέ μοι παρ᾽ εταίρων άγγελος ωκύς» (Οδ. 16,468) «Με συνάντησε εκ μέρους φίλων γρήγορος αγγελιοφόρος». Η Ελλάδα σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας της ήταν τόπος συνάντησης, τρόπος συνάντησης. Τόπος φιλόξενος που ήξερε να εκμεταλλεύεται ότι καλό έφερνε κάθε ξένος. Από τη μέθοδο εκείνη της συνάντησης προέκυψε ο οικουμενικός, ο παγκόσμιος, ελληνικός πολιτισμός και η ελληνική παιδεία ήταν η μέθοδος αναπαραγωγής του πανανθρώπινου εκείνου πολιτισμού. Σήμερα τιμάμε τους Τρεις Ιεράρχες, προστάτες της Ελληνικής Παιδείας για να θυμόμαστε ότι βασικό αίτημα και εργαλείο της ήταν ο έρωτας. Δυο Καππαδόκες, Βασίλειος ο Μέγας, Γρηγόριος ο Θεολόγος, κι ένας Σύρος από την Αντιόχεια, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ορίσθηκε να τιμώνται ως προστάτες της ελληνικής παιδείας! Τρεις πολίτες της Pax Romana, αγνώστου φυλετικής καταγωγής, πασίγνωστης όμως ταυτότητας, Έλληνες στο πολιτισμό, στη παιδεία και στην άποψη τους για τον έρωτα. «Για τον ερωτευμένο, γι’ αυτόν που τον κατακαίει ο πόθος, όλη του η ζωή είναι σαν μια ημέρα» [5]  τονίζει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, «γιατί είναι εύκολο να κοπιάζεις λόγω έρωτα» [6] . Κι ο Μέγας Βασίλειος ομολογεί: «Οι ερωτευμένοι παρηγορούνται να βλέπουν την εικόνα του αγαπημένου τους προσώπου. Επειδή μου δημιουργήθηκε μια διάθεση ερωτική για τη ψυχή σου θεώρησα την παρουσία των αδελφών μας ως εικόνα σου και απήλαυσα το ποθούμενο» [7] . «Αν ήταν ασφαλής η τέχνη του Δαίδαλου θα ερχόμουν κοντά σου φτιάχνοντας φτερά σαν τον Ίκαρο. ... όμως ... σου στέλνω επιστολή για να σου δείξω τη φιλία μου μια και τα λόγια φανερώνουν τον έρωτα της ψυχής» [8] . Αλλά ας δώσουμε το λόγο στον τρίτο της παρέας, στον Ιωάννη τον Χρυσόστομο. Λίγο  πριν πεθάνει έγραφε από την εξορία του: «Ο θάνατος, κι ότι άλλο πάθω, είναι για μένα κέρδος, γιατί θα το έχω πάθει από τον έρωτα μου για σας» [9] . Και σε επιστολές του: Προς Φιρμίνο, «Η αγάπη σου μας έκανε σφοδρούς εραστές σου γιατί εξ αρχής σφοδρό και μανικό μας έδειξες έρωτα» [10] . Προς Μόντιο: «Κάθε μέρα αισθανόμαστε, αν και μακριά σου, τον θερμό σου έρωτα για μας» [11] . Προς Ησύχιο: «Έχοντας τέτοιο σφοδρό έρωτα για μας (δεν είναι δυνατόν ο ερώμενος να μην καταλάβει τον σφοδρό εραστή) πώς άντεξες να μην μας γράψεις και με σιωπή να κατέχεις τον έρωτα;» [12] . «Επιθυμούσα χωρίς να σου γράψω να πάρω επιστολή από σένα, ως εραστής σφοδρότατος, αλλά ... σου γράφουμε πρώτοι δείχνοντας τον θερμό έρωτα μας για σένα. ... Γιατί τίποτε δεν προξενεί τόσο μεγάλη ηδονή στη ψυχή όσο το να αγαπά και ν’ αγαπιέται γνήσια» [13] . «Ο απ. Παύλος, όλα τα έκαμνε μόνο και μόνο για να παραμυθιάσει τον έρωτα του για τον Χριστό, ο οποίος τόσο τον είχε κυριεύσει που δεν τον ένοιαζε αν θα είναι στη Βασιλεία των Ουρανών ή στη Κόλαση» [21] . «Όσοι αγαπούν έχουν συνήθεια να φανερώνουν τον έρωτα τους και να διηγούνται συνεχώς τον υπερβολικό τους πόθο» [22] . «Του Παύλου ζηλέψτε τον έρωτα … ο ερών τέτοιο έρωτα ας καλλωπίζεται από τον πόθο και μύριους ας κάμνει συνεραστές» [23] . «Σας μιλάω για τον έρωτα που έχω γι’ αυτόν για να σας κάνω κοινωνούς. Οι ερώντες πνευματικό έρωτα ποτέ να μην σταματάνε να τον ομολογούν για να ωφελούν και τον εαυτό τους και όσους τους ακούνε. Αυτός ο έρωτας είναι ευφροσύνη ψυχής και φέρνει πολύ ειρήνη στους ερώντες» [24] . «Όποιος έχει ερωτευτεί άγιο, κι αν είναι αισχρός ο ίδιος του, αν επιμείνει στον έρωτα του αγίου, γρήγορα θα γίνει σαν τον ερώμενο κι έτσι ο εραστής θα αποκτήσει τον Θεό. ... Γίνετε κοινωνεί του έρωτα μου, κι ας αγαπήσουμε υπερβολικά αυτόν τον άγιο. Γιατί αν αυτός ο έρωτας μπει μέσα στη ψυχή μας θα ανάψει λαμπρό πυρ ...» [14] . «Ο Θεός έχει σφοδρό έρωτα προς εμάς, ερών, σφόδρα ερών, έρωτα αμήχανο, έρωτα απαθή, θερμότατο, ακατάλυτο, που δεν μπορεί να σβήσει» [15] . «Συνήθεια των ερωτευμένων είναι να μην σιωπούν για τον έρωτα τους. ... Η φύση της αγάπη είναι θερμή και δεν ανέχεται τη σιωπή ... ο Δαβίδ ... επειδή δεν καταφέρνει να περιγράψει με λόγια τον έρωτα του ψάχνει για παραδείγματα, για να μας κάνει κοινωνούς του έρωτα του. Ας τον ακούσουμε λοιπόν κι ας διδαχθούμε έτσι τον έρωτα» [16] . «Δεν υπάρχει τίποτα που να μην το νικά ο πόθος. Και όταν πρόκειται για τον πόθο προς τον Θεό, αυτός είναι υψηλότερος από όλα, ... όλα τα περιγελά και ... δεν βλέπει ούτε τον ουρανό, ούτε τη γη, ούτε τη θάλασσα, αλλά είναι προσηλωμένος στο κάλλος .... Ούτε τα λυπηρά αυτής της ζωής μπορούν να τον ρίξουν, ούτε τα ωφέλημα και ευχάριστα να τον ανεβάσουν. Ας ερωτευτούμε αυτό τον έρωτα, ... Γιατί έτσι θα απαλλαγούμε από τις ταλαιπωρίες και αυτού του βίου και του μέλλοντα αιώνα. Ούτε η απαλλαγή από τη κόλαση, ούτε της βασιλείας η απόλαυση, αξίζει μπροστά στο να έχει κανείς εραστή και ερωμένο τον Χριστό» [17] . Ή στραβός είν’ ο γιαλός, ή στραβά αρμενίζουμε ... δεν ακούγεται πια η λέξη έρωτας στα σχολεία ή τους ναούς. Και δεν έχει αλλάξει μόνο ο τρόπος που μιλάμε ... μάλλον που δεν μιλάμε για τον έρωτα! Έχουν αλλάξει πολλά. Ερμηνεύοντας ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος (344-407) τον ευαγγελιστή Λουκά, στην περίπτωση της πόρνης που άλειψε με μύρο τα πόδια του Ιησού στο σπίτι του Σίμωνα του φαρισαίου βάζει τον Χριστό να λέει στον Σίμωνα: «Δεν με φίλησες, δεν προσάρμοσες τα χείλη σου στα χείλη μου! ...» [18] . Το φιλί στο στόμα, δηλαδή, ήταν ο αυτονόητος φιλικός χαιρετισμός των προγόνων μας, τουλάχιστον μέχρι το 400 μ.Χ.! Η κατάθλιψη, η απογοήτευση σκοτώνει το ανθρώπινο πνεύμα, την ανθρώπινη ενέργεια που είναι απαραίτητη για να μπορέσει να ενεργήσει το Άγιο Πνεύμα, ο θεϊκός Έρωτας [19] . Στις παραλίες του Αιγαίου ο λαός έμαθε τον τρόπο από πέτρα, από εργαλείο, να γίνεται φως, έμαθε τη μέθοδο που επιτρέπει στον άνθρωπο να είναι πάντα νέος, πάντα παιδί, να λούζεται μια παιδικότητα με κόπους και ιδρώτες ξανακερδισμένη, να μην απογοητεύεται, να μη χάνει τη γοητεία του. Νικήθηκε η κατάθλιψη και μπόρεσε η ντοπαμίνη να κυκλοφορεί, να πλημμυρίζει τον εγκέφαλο. Τα «κυβικά» της «μηχανής» αυξήθηκαν, το «πενηνταράκι» έγινε «πεντακοσάρα» και γοήτευσε την ανθρωπότητα. «Ο έρωτας ακόμη και τον άμουσο, τον αγροίκο, τον κάνει ποιητή» [20]  τονίζει ο Ευρυπίδης κι ο Άινστάιν μας θυμίζει ότι «Ο έρωτας είναι καλύτερος δάσκαλος από το καθήκον». ΚΑΝΤΕ ΕΡΩΤΑ ΟΧΙ ΜΑΘΗΜΑ ... ΑΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΑΘΗΜΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ, το μεράκι, «η ομορφιά θα μας σώσει», που έλεγε κι ο Ντοστογιέφσκι, η ρύθμιση, η αρμονία, η ομορφιά, το πέταγμα που προκαλεί το χτυποκάρδι του έρωτα, η έμπνευση ... δι’ ευχών των αγίων Τριών Ιεραρχών. Αμήν.  [1]  Πλάτωνος, Συμπόσιον 203b-203e.  [2]  Robert Flacelière, Ο Έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα, εκδ. Παπαδήμα Αθήναι 1977, σ. 62-63.  [3]  Robert Flacelière, Ο Έρωτας στην Αρχαία Ελλάδα, εκδ. Παπαδήμα Αθήναι 1977, σ. 8.  [4]  Γρηγ. Θεολόγου, Επιστολή 54, Ε.Π.Ε.  τ. 7, σ. 106.  [5]  «Όντως ημέρα μία, βίος όλος ανθρώπου, τοις πόθω κάμνουσιν» (Γρηγ. Θεολ. Ε.Π.Ε. τομ. 2ος, Λόγος 26, σ. 154)  [6]  «ότι κούφον το κάμνειν έρωτι» (Γρηγ. Θεολ. Ε.Π.Ε. τομ. 2ος, Λόγος 26, σ. 156)  [7]  Μεγ. Βασιλείου, Επιστολή 124 Θεοδώρω, Ε.Π.Ε. τ. 2, σ. 374.  [8]  Μεγ. Βασιλείου, Επιστολή 359 Βασίλειος Λιβανίω.  [9]  Ομιλία προ της Εξορίας, γ’, PG 52, σ. 430,35-40.  [10]  Επιστολή 80 Φιρμίνω, PG 52, σ. 651,8-13.  [11]  Επιστολή 171 Μοντίω, PG 52, σ. 710,25-26.  [12]  Επιστολή 198 Ησυχίω, PG 52, σ. 722,23-26.  [13]  Επιστολή 223 Ησυχίω, PG 52, σ. 734,45-735,6.  [14]  Εις το αποστολικόν ρητόν, «Όφελον ανείχεσθέ μου μικρόν τη αφροσύνη», PG 51, σ. 302.32-303,10.  [15]  Προς τους σκανδαλιζομένους επί ταις παρανομίαις ταις γινομέναις και τη του λαού και πολλών ιερέων διώξει και διαστροφή και περί της του Θεού προνοίας και περί ακαταλήπτου, κεφ. στ’, PG 52, σ. 488, 42-48.  [16]  Ερμηνεία εις τον 41ον Ψαλμόν, γ’, PG 55, σ. 159,17-41.  [17]  «Ου γαρ έστιν, ουκ έστιν ουδέν, ό μη νικά πόθος· όταν δε και Θεού πόθος ή, πάντων εστίν υψηλότερος, ... Ερασθώμεν τοίνυν τούτον τον έρωτα (τούτου γαρ ίσον ουδέν) και δια τα παρόντα, και δια τα μέλλοντα· μάλλον δε προ τούτων, δι’ αυτήν την του έρωτος φύσιν· ... μείζον το τον Χριστόν ερώμενον έχειν ομού και εραστήν» (Ερμηνεία εις την Προς Ρωμαίους επιστολήν, PG 60, σ. 474,12-36).  [18]  «Φίλημά μοι ουκ έδωκας σύ, τα χείλη τα σά τοις εμοίς χείλεσι προσαρμόσαι ου κατηξίωσας, αύτη δέ, αφ᾽ ου εισήλθεν, ου διέλειπε καταφιλούσά μου τους πόδας» (Εις τον Φαρισαίον, και εις την Πόρνην, PG 61, σ. 732,38-41).  [19]  «Η κατάθλιψη είναι ο δήμιος που σκοτώνει την ανθρώπινη ενέργεια, απαραίτητη για την υποδοχή του Αγίου Πνεύματος μέσα στη καρδιά. ‘Ενας καταθλιμμένος άνθρωπος χάνει την δυνατότητα να προσεύχεται και είναι νεκρός όσον αφορά τους πνευματικούς αγώνες» (Ο Στάρετς Ζαχαρίας (1850-1936), έκδ. Ι.Μετοχ. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Ορμήλια Χαλκιδικής 1982, σ. 149).  [20]  «Ποιητήν δ’ άρα Έρως διδάσκει, καν άμουσος ή το πρίν» ( Ευρυπίδη, Αποφθέγματα 663,1-2).  [21]  Προς Δημήτριον μονάζοντα, Περί Κατανύξεως, Λόγος Α’, PG 47, σ. 405,43-51.  [22]  Προς Δημήτριον μονάζοντα, Περί Κατανύξεως, Λόγος Α’, PG 47, σ. 406,16-31.  [23]  Αναγνωσθείσης περικοπής, «Σαύλος δε έτι εμπνέων απειλής και φόνου», PG 51, σ. 118,19-25.  [24]  Εις το αποστολικόν ρητόν, «Όφελον ανείχεσθέ μου μικρόν τη αφροσύνη», α’, PG 51, σ. 304,12-25.