Ν.Λυγερός «Τί ξέρετε απο Κινηματογράφο;» Θεσσαλονίκη 28/2/12

		ΑΠΟΜΑΓΝΗΤΟΦΩΝΗΜΕΝΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ από την παρακάτω διάλεξη του Ν. Λυγερού στη Σχολή Κινηματογράφου στη Θεσσαλονίκη στις 28/02/2012. 0:40:30 Πώς πετούν τα πουλιά μαζί, πολλά πουλιά. Θα δείτε ότι κάνουν μερικές κινήσεις που τα βλέπετε σαν να είναι ένα ολόκληρο σύστημα … Ότι είναι σύστημα, δεν είναι σύστημα. Ότι λειτουργεί σαν σύστημα, σίγουρα. Ότι υπάρχει ένας σκηνοθέτης που τους έχει πει, «εσύ θα πηγαίνεις δεξιά και αριστερά», αυτό ελπίζω να μην το πιστεύει κανένας. Αλλά έχετε ένα πρόβλημα, στην πραγματικότητα είναι ο καλύτερος τρόπος να πετάν, δεν είναι μόνο η ελαχιστοποίηση της ενέργειας … Το ίδιο συμβαίνει και με τα ψάρια, ειδικά με τις σαρδέλες, που είναι πάρα πολλές και αυτό το πράγμα λειτουργεί. Το έχουμε αποκωδικοποιήσει κι έχουμε εντοπίσει ότι η σαρδέλα για να κάνει αυτό το πράγμα χρειάζεται να ξέρει μόνο ΠΕΝΤΕ ΣΑΡΔΕΛΕΣ δίπλα της. Δεν κοιτάζει πιο πέρα. Αν θέλετε δημιουργεί μια σφαίρα μ’ έναν ορίζοντα, κι αυτός ο ορίζοντας είναι αρκετός για να επικαλύψει τον ορίζοντα του άλλου. Αυτοί οι ορίζοντες όταν επικαλύπτονται τότε πηγαίνουν κανονικά. Όταν είναι μικρότεροι τότε διασπούνται. Όταν είναι μεγαλύτεροι πηγαίνουν, αν θέλετε, δικτατορικά. Άρα έχει ένα ενδιαφέρον το ΕΝΔΙΑΜΕΣΟ. Ποιο είναι το ενδιάμεσο; Υπάρχει το ΤΥΧΑΙΟ και υπάρχει και το ΑΠΟΛΥΤΟ 0:42:08 0:58:09 «Περιμένοντας τον Γκοντώ» του Μπέκετ. Όταν κοιτάζουμε το «Περιμένοντας τον Γκοντώ» … όλοι καταλαβαίνουμε ότι εντάξει, ο Γκοντώ είναι ο Θεός, εύκολο. Έχουμε τον Βλαντιμίρ και τον Εσραγκόν που κάνουν όλη αυτή την διαδικασία, τελικά δεν έρχεται ο Θεός, είναι λυπητερό. Και τελικά θεωρούμε ότι όλοι καταλάβαμε τι είχε πει ο Μπέκετ. … Το μήνυμα του Μπέκετ είναι χειρότερο. Για τον Βλαντιμίρ και τον Εσραγκόν δεν είναι μόνο ότι δεν υπάρχει ο Θεός, είναι ότι ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΟΥΝ καν ΟΙ ΑΛΛΟΙ. Γιατί είναι δύο και μένουν μόνο δύο. Και η ιδέα δεν είναι ότι στενοχωριούνται μόνο ότι δεν έρχεται ο Θεός, γιατί σε κάποια φάση λες, εντάξει, αφού δεν ήρθε, δεν ήρθε … οι άλλοι όμως που ήταν να ‘ρθουν; Οι άνθρωποι; Σε κάποια φάση φτάνουν στο σημείο να λεν, εμείς αν δεν Τον βοηθήσουμε είναι σαν να μην Τον βοηθάει η ανθρωπότητα, γιατί εδώ είμαστε μόνο εμείς οι δύο η ανθρωπότητα, δεν έχει άλλους ανθρώπους. Άρα το μήνυμα είναι ακόμα πιο ακραίο. 0:59:38 0:59:58 Υπάρχει πραγματικά έλλειψη ανθρωπιάς, έλλειψη ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι είναι τόσο λίγοι, και ευτυχώς που υπάρχουν μερικοί που είναι σπάνιοι, για να κάνουν την δουλειά για τους άλλους, γιατί όλοι οι άλλοι είναι πραγματικά ανώνυμα άτομα. 1:00:13 1:00:53 Ξέρετε μία επανάσταση σε κάποια φάση, φτάνει σε μία φάση ωριμότητας, και λέει κανείς, «αυτό είμαστε». Μετά, φτάνει σε μια άλλη φάση που λέει, «αυτό ήμασταν μόνο». Αυτό δεν είναι ένα μήνυμα κακό για τους νέους. Στην ουσία πολύ συχνά περνάμε από το παν: «εγώ μπορώ να κάνω τα πάντα!», μετά κάνω αυτό που ονομάζω «τα πάντα», μετά τα αξιολογώ και δεν είναι και τίποτα, και μετά μου εξηγούν ότι είναι απολύτως τίποτα! Και, αυτό που βλέπω στους μεγάλους δημιουργούς είναι ότι τελικά αυτοί αρχίζουν από το ΤΙΠΟΤΑ. Και του λες: «τι κάνεις;» «τίποτα!», «ε, δεν κάνεις και τίποτα, κάνεις κάτι» «όχι, άστα, τίποτα, δεν καταφέρνω τίποτα, το παλεύω». Και λες, εντάξει στο τέλος της καριέρας του … το παλεύω … ακούγεται, ακούγεται, ας πούμε …. Άμα αυτός είναι τίποτα, εγώ τι είμαι ας πούμε; Εντάξει; Και λέτε, το πιστεύει κιόλας! Και νομίζω ότι πραγματικά το πιστεύει, δηλαδή, νομίζω ότι όντως ΟΤΑΝ ΝΙΩΘΕΙΣ ΟΤΙ ΕΙΣΑΙ ΕΝΑ ΤΙΠΟΤΑ μπορείς να κάνεις ΤΟ ΠΑΝ. Όταν νιώθεις ότι είσαι ένα παν, τότε κάνεις τίποτα. Γιατί είναι η ανισορροπία από το έργο και την ύπαρξη. 1:02:36 1:13:00 Ο Κούντερα λέει, «το μυθιστόρημα είναι πιο έξυπνο από τον μυθιστοριογράφο». Ο μυθιστοριογράφος γράφει ένα μυθιστόρημα με αρχικές δομές, όταν είναι μυθιστόρημα αναγκαστικά έχει κάποιες δομές, δεν είναι νουβέλα. …. Λέει, αρχικά λες ψυχολογικά αυτό το άτομο θα είναι έτσι, θα κινηθώ προς τα εκεί, και την ώρα που το γράφεις το μυθιστόρημα πάει πιο πάνω από σένα … και σου αλλάζει το τέλος. Και λέει ακριβώς αυτό, ότι άμα ο δημιουργός είναι πολύ έξυπνος θα έχει κακό μυθιστόρημα. Γιατί το δένει τόσο σκληρά και δεν αφήνει αυτήν την εξέλιξη που μπορεί να εμφανιστεί στο ενδιάμεσο, και δίνει κάτι που είναι πιο πολύ, αν θέλετε, δοκίμιο, μπορεί να είναι ποίηση, μπορεί να είναι θεατρικό … 1:14:04 1:14:30 Στο θέατρο το γράφετε και είναι νεκρό και ζει μόνο όταν το παίζετε. Η ταινία είναι ζωντανή μόνο όταν είναι νεκρή. Όταν έχουν τελειώσει τα γυρίσματα, μετά κάνετε το μοντάζ, είναι νεκρή, έχει τελειώσει, δεν βλέπετε πια κανέναν, τότε είναι ζωντανή! Όσο είναι ζωντανή, δηλαδή υπάρχουν πρόβες, γίνεται η διαδικασία, δεν είναι ακόμα ταινία. Στο θέατρο είναι ακριβώς το ανάποδο, μόνο όταν θα παιχτεί αρχίζει να ζει. Αυτό δεν το έχουμε στο μυθιστόρημα. Στο μυθιστόρημα το τελειώνεις, έληξε, υπάρχει, τελεία. 1:15:21 1:15:52 Ο Ντα Βίντσι έλεγε για την μουσική ότι είναι η τέχνη που γεννιέται όταν πεθαίνει. Γιατί δεν είχε μέσα στο μυαλό του την ηχογράφηση. Άμα σκεφτείτε τα CD είναι ακριβώς το αντίθετο. Δηλαδή εφόσον έχουν όλη τη διαδικασία τότε υπάρχουν. 1:16:13 1:17:45 Το κομμάτι με τη ζάχαρη (σκηνή από ταινία του Κισλόφσκι: ακουμπάει ένα κύβο ζάχαρη στο τσάι, σε ένα φλιτζάνι και μόλις νοτίσει ολόκληρος, μόλις πάρει ο κύβος της ζάχαρης το σκούρο χρώμα του τσαγιού, μόλις υγρανθεί ολόκληρος, τότε την αφήνει να πέσει στο τσάι), το είχε πει ο ίδιος ο Κισλόφσκι, ότι είχαν κάνει αμέτρητες πρόβες για να το πετύχουν, που εσείς όταν το βλέπετε κρατάει, εντάξει, δύο δευτερόλεπτα, και λες, σιγά τι έγινε; Βέβαια ο Κισλόφσκι είναι λίγο τελειομανής … ήταν, και ήθελε αυτήν την διαδικασία … με ποια έννοια; Γιατί είναι συμβολικό αυτό το πράμα; Άμα κάνετε με αληθινή ζάχαρη αυτό το πράμα, και το κάνετε έτσι χωρίς να το προσέξετε, θα δείτε ότι το αρχικό κομμάτι λιώνει πριν γίνει εντελώς το άλλο. Προσπαθήστε να το πετύχετε να γίνει σχεδόν όλο το χρώμα χωρίς να έχει πέσει ακόμα. Για τον Κισλόφσκι αυτό είναι η ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ. Δηλαδή υπάρχει μια ολοκληρωτική αλλαγή φάσης και μετά αποφασίζεται και το τρώτε. Ενώ στο άλλο υπάρχει μια φθορά, δεν έχει τελειώσει ακόμα η διαδικασία. Και νομίζω ότι ένα μεγάλο διαχωριστικό σημείο που πρέπει να δούμε ακόμα και σε θεωρητικό πλαίσιο είναι, τι είναι να τελειώνεις, και τι είναι να πληρείς. Όλοι θα τελειώσουμε, μην ανησυχείτε! … και όλες εννοώ … Το θέμα είναι ΑΝ ΘΑ ΤΕΛΕΙΩΣΟΥΜΕ ΜΕ ΠΛΗΡΟΤΗΤΑ. Αυτό είναι ένα τεράστιο θέμα. 1:19:41 Στον κινηματογράφο, σε αυτούς εδώ, δεν παίζουμε καθόλου με το καλό τέλος, το happy end, εντάξει, δεν μας ενδιαφέρει αυτό, γιατί στην πραγματικότητα αυτό ΤΟ ΚΑΛΟ ΤΕΛΟΣ ΔΕΝ ΜΑΣ ΓΕΜΙΖΕΙ. Ενώ αυτό, τελειώνει μερικές φορές πολύ παράξενα … όταν τελειώνει λες, α, τελείωσε έτσι; Δηλαδή σου την δίνει λίγο … και μου αρέσουν οι εκφράσεις από το κοινό, «μα, είναι δυνατόν;» και λες, «βέβαια είναι δυνατόν αφού το βλέπεις!» Είναι δυνατόν, το τέλειωσε έτσι, ναι, είναι δυνατόν. …. Το αδύνατον το καταφέρνω … 1:20:42 1:35:55 Αυτό είναι μια κατηγορία της δομικής στα μαθηματικά και λέγεται η θεωρία κομψότητας. Αυτό που ονομάζουμε κομψό είναι αυτό που δεν συμπιέζεται, δεν μπορείτε να βρείτε λιγότερες πληροφορίες για να το περιγράψετε. Σε κάποια φάση θέλετε να μιλήσετε για μια σκηνή, στον κινηματογράφο, θα δείτε ότι απλώς θα την περιγράψετε, δεν θα την μειώσετε. 1:36:26 1:46:22 Αυτό που με αγγίζει στον κινηματογράφο είναι να δω εικόνες που δεν μπορώ να δω. Ας πούμε όταν πηγαίνω στο εστιατόριο συνήθως κάνω παραγγελία αυτό που δεν μπορώ να έχω στο σπίτι. 1:46:42 1:49:21 Εδώ ξέρεις, είναι κι ένα φαινόμενο μόδας, όταν έχουμε δικούς μας που αρχίζουν να ανεβαίνουν … εντάξει, δηλαδή, «ο Νταλάρας είναι μαϊντανός», «ο Αγγελόπουλος είναι έτσι … είναι έτσι …», κατά τα άλλα στο εξωτερικό μόνο αυτούς ξέρουν. Όλοι οι άλλοι …. Βέβαια εσείς όταν τους έχετε συνεχώς εδώ … λες, «εντάξει, φτάνει», αλλά εγώ θεωρώ ότι όλοι αυτοί που εσωτερικά στην Ελλάδα θεωρούμε ότι είναι «μαϊντανοί», είναι «ψωμί». Το ψωμί είναι το μόνο φαγητό που τρώτε κάθε μέρα και δεν το σιχαίνεστε. Και το καλύτερο φαγητό αν το τρώτε κάθε μέρα …… ενώ το ψωμί που δεν είναι το καλύτερο φαγητό, το τρώτε κάθε μέρα. Για μένα οι σπουδαίοι της Ελλάδος είναι «ψωμιά» κι όχι «μαϊντανοί», άρα δεν πρέπει να μας πειράζει που τους βλέπουμε καθημερινά. Τέλος πάντων. 1:50:21 2:15:40 Για μένα υπάρχει η αγγαρεία, η δουλειά, η εργασία και το έργο. Το έργο είναι αυτοί που δεν κάνουν τίποτα. Όλοι οι άλλοι κάνουν κάτι σημαντικό. Αλλά είναι σημαντικό για εκείνη την εποχή, και μετά … Ενώ αυτοί που κάνουν το έργο, κάνουν κάτι που είναι εντελώς άχρηστο εκείνη την περίοδο και είναι αυτό που μένει για τους επόμενους. Άρα εγώ είμαι του άχρηστου και του έργου αν θέλετε να το συμπιέσω. 2:16:12