Ricardo Semler: «Ριζοσπαστική σοφία για μια Εταιρεία, ένα Σχολείο, μια ζωή»

		Τι θα γινόταν αν η δουλειά σου δεν καθόριζε τη ζωή σου; Ο Βραζιλιάνος διευθύνων σύμβουλος Ρικάρντο Σέμλερ εφαρμόζει μια ριζοσπαστική μορφή εταιρικής δημοκρατίας, επανεξετάζοντας τα πάντα, από τις συνεδριάσεις των διοικητικών συμβουλίων έως το πώς οι εργαζόμενοι αναφέρουν τις ημέρες αδείας (κάτι που δεν υποχρεούνται να κάνουν). Είναι ένα όραμα που επιβραβεύει τη σοφία των εργαζομένων, προάγει την ισορροπία εργασίας-ζωής κι εμβαθύνει στο πραγματικό νόημα της εργασίας και της ζωής. Και ένα έξτρα ερώτημα: Τι θα γινόταν αν και τα σχολεία ήταν έτσι;   Ομιλία του Ricardo Semler (Ρικάρντο Σέμλερ) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση) με τίτλο: «Ριζοσπαστική σοφία για μια εταιρεία, ένα σχολείο, μια ζωή» Οκτώβριος 2013 Μετάφραση Anastasia Gkika Επανεξέταση Stelios Taxidis Η Εταιρεία ... «... Είναι μια περίπλοκη εταιρεία με χιλιάδες εργαζόμενους, εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, που φτιάχνει συστήματα προώθησης πυράυλων, έχει 4000 ΑΤΜ στη Βραζιλία, κάνει τις φορολογικές δηλώσεις δεκάδων χιλιάδων ατόμων. ... είπαμε, ας εκχωρήσουμε σ' αυτούς τους ανθρώπους, ας τους δώσουμε μια εταιρεία χωρίς αυστηρούς κανόνες τύπου θα έρχεστε την τάδε ώρα, θα ντύνεστε έτσι, έτσι θα κάνετε συμβούλια, αυτά θα λέτε, αυτά δεν θα λέτε, και να δούμε τι θα απομείνει. ... Αντί να πας για ορειβασία όταν θα είσαι 82 χρονών, γιατί δεν πας την άλλη εβδομάδα; Και θα γίνει ως εξής: θα σου πουλήσουμε τις Τετάρτες σου για το 10% του μισθού σου. Έτσι τώρα, αν ήθελες να γίνεις βιολιστής, που μάλλον δεν θα το έκανες, πήγαινε και κάντο αυτήν την Τετάρτη. ... γιατί θέλουμε να ξέρουμε τι ώρα ήρθες στη δουλειά, τι ώρα έφυγες, κ.λ.π.; Δεν μπορούμε να το ανταλλάξουμε με ένα συμβόλαιο ... Πώς βρίσκουμε ανθρώπους; ... Λέμε, ελάτε για τη συνέντευξη. Όσοι ενδιαφέρονται για τη συνέντευξη, θα έρθουν. Μετά θα δούμε τι θα γίνει, ανάλογα με τη αίσθηση που θα μας αφήσει, αντί να τσεκάρουμε αν έχετε τα προαπαιτούμενα κριτήρια. Και μετά, επιστρέψτε. Περάστε ένα απόγευμα, μια ολόκληρη μέρα, μιλήστε σε όποιον θέλετε. Σιγουρευτείτε ότι όντως είμαστε αυτό που αναμένατε και όχι οι μπαρούφες που αραδιάσαμε στην αγγελία μας. ... Σιγά-σιγά φτάσαμε στο σημείο να λέμε, δεν θέλουμε κανέναν ηγέτη στην εταιρεία αν δεν περάσουν συνέντευξη κι αν δεν εγκριθούν από τους μέλλοντες υφισταμένους τους. Κάθε έξι μήνες όλοι οι ηγέτες αξιολογούνται ανώνυμα. Κι αυτό καθορίζει αν θα παραμείνουν στην ηγετική τους θέση, που πολλές φορές είναι περιστασιακή, όπως γνωρίζετε. Αν δεν έχουν 70% με 80% της βαθμολογίας, δεν μένουν. ... γιατί να μην ρυθμίζουν τον μισθό τους οι ίδιοι οι άνθρωποι; Τι χρειάζεται να ξέρουν; Μόνο τρία πράγματα χρειάζεται να ξέρουν: πόσα βγάζουν οι άνθρωποι στην εταιρεία, πόσα βγάζουν κάπου αλλού σε παρόμοια εταιρεία και πόσα βγάζουμε γενικά για να δουν αν μπορούμε να ανταποκριθούμε. Ας τους δώσουμε λοιπόν αυτές τις τρεις πληροφορίες. Βάλαμε λοιπόν στο κυλικείο έναν υπολογιστή όπου μπορούσες να μπεις και να ρωτήσεις τι ξόδεψε κάποιος, πόσα βγάζει, τι κέρδη αποφέρουν, τι βγάζει η εταιρεία, ποια είναι τα περιθώρια, και ούτω καθεξής. Κι αυτό πριν από 25 χρόνια. ... δεν θέλουμε να δούμε την αναφορά εξόδων σας, δεν θέλουμε να δούμε πόσες αργίες έχετε, δεν θέλουμε να ξέρουμε πού δουλεύετε. Κάποια στιγμή είχαμε 14 διαφορετικά γραφεία σε όλη την πόλη, και λέγαμε, πηγαίνετε σε όποιο είναι πιο κοντά στο σπίτι σας, στον πελάτη που θα επισκεφτείτε σήμερα. Μην μας λέτε που είστε. Επιπλέον, ακόμη και τότε που είχαμε 5.000 εργαζόμενους, είχαμε μόνο δύο άτομα στο τμήμα προσωπικού ... ας συμφωνήσουμε ότι θα πουλάς 57 μαραφέτια την εβδομάδα. Αν τα πουλήσεις μέχρι την Τετάρτη, φύγε ελεύθερα για την παραλία. Μην μας δημιουργείς πρόβλημα, να κατασκευάσουμε, να εφαρμόσουμε, να πρέπει ν' αγοράσουμε νέες εταιρείες, να εξαγοράσουμε ανταγωνιστές, θα χρειαστεί να κάνουμε τόσα επειδή εσύ πούλησες περισσότερα μαραφέτια. Φύγε λοιπόν για την παραλία και ξαναέλα από Δευτέρα. ... Το συμβούλιο είχε δύο ανοιχτές θέσεις με τα ίδια δικαιώματα ψήφου, για τους πρώτους που θα εμφανίζονταν. (Γέλια) Έτυχε να ψηφίζουν καθαρίστριες σε συνεδρίαση του διοικητικού συμβουλίου, μαζί με πολλά άλλα σημαντικά άτομα με κοστούμι και γραβάτα. Είναι γεγονός ότι μας κράτησαν τίμιους. ... ...». Το Αποτέλεσμα ... Ο Semler πιστεύει στις αποκεντρωμένες, συμμετοχικού στυλ επιχειρήσεις όπου εμπιστεύονται τους εργαζόμενους να έχουν ελευθερία και αυτονομία, να ορίζουν οι ίδιοι τους τις ώρες που θα εργάζονται, ακόμη και τους μισθούς τους. Για εκείνους που θα μπορούσαν να είναι δύσπιστοι γι’ αυτή την προσέγγιση, οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: τα έσοδα της Semco αυξήθηκαν από 4.000.000 $ που ήσαν το 1984 όταν άρχισε να εφαρμόζει τις ιδέες του, σε 212.000.000 $ το 2004. Στο διάστημα δηλαδή που εφάρμοσε αυτόν τον επαναστατικό, δημοκρατικό τρόπο συμμετοχής των εργαζομένων στην επιχείρησή του τα έσοδα υπερπενηνταπλασιάστηκαν! Μετά από αυτή την επιτυχία, ο Semler έστρεψε την προσοχή του στην εκπαίδευση: τι θα συνέβαινε αν εφαρμόζονταν οι ίδιες αυτές αρχές της αυτονομίας και της δημοκρατίας στα σχολεία; Από άρθρο αφιερωμένο στο σχολείο Lumiar που ίδρυσε ο Semler: http://www.innovationunit.org Το Σχολείο ... «... φτιάξαμε ένα ίδρυμα που έχει, εδώ και 11 χρόνια, τρία σχολεία, όπου κάναμε τα ίδια ερωτήματα, πώς να ανασχεδιάσουμε το σχολείο για περισσότερη σοφία; Άλλο πράγμα είναι να πεις, χρειάζεται να αλλάξουμε τους δασκάλους, οι διευθυντές πρέπει να κάνουν περισσότερα. Είναι όμως γεγονός ότι όσα κάνει η εκπαίδευση είναι τελείως ξεπερασμένα. Ο ρόλος του δασκάλου είναι τελείως απαρχαιωμένος. ... είπαμε, αν επρόκειτο να σχεδιάσουμε το σχολείο από το μηδέν, πώς θα ήταν; ... Φτιάξαμε λοιπόν αυτό το σχολείο που λέγεται Λούμιαρ (http://lumiar.org.br/), ένα από αυτά είναι δημόσιο σχολείο, και το Λούμιαρ λέει τα εξής: Ας διαιρέσουμε τον ρόλο του δασκάλου σε δύο μέρη. Τον έναν θα τον πούμε φροντιστή. Ο οποίος, με την έννοια της ελληνικής λέξης «παιδεία», φροντίζει το παιδί. Τι συμβαίνει στο σπίτι, σε ποια φάση της ζωής τους είναι, κ.λ.π. Αλλά παρακαλούμε να μην διδάσκετε, γιατί τα λίγα που ξέρετε σε σχέση με τον Google, δεν θέλουμε να τα μάθουμε. Κρατήστε τα για εσάς. (Γέλια) Θα φέρουμε ανθρώπους που θα έχουν δύο χαρακτηριστικά: πάθος και ειδίκευση, είτε είναι το επάγγελμα τους είτε όχι. Θα φέρουμε ηλικιωμένους πολίτες, που είναι το 25% του πληθυσμού με σοφία που κανείς δεν χρειάζεται πλέον. Τους φέρνουμε στο σχολείο και τους λέμε, διδάξτε στα παιδιά οτιδήποτε πιστεύετε πραγματικά. Έτσι έχουμε βιολιστές που διδάσκουν μαθηματικά. Έχουμε τα πάντα για να πούμε μην ανησυχείτε καθόλου για τη διδακτέα ύλη. Έχουμε περίπου 10 διαφορετικά τμήματα για ηλικίες από 2 μέχρι 17. Πράγματα όπως, πώς προσδιορίζουμε τους εαυτούς μας ως ανθρώπους; Υπάρχει λοιπόν ένα μέρος για μαθηματικά και φυσική κι όλα αυτά. Πώς εκφραζόμαστε; Υπάρχει ένα μέρος για μουσική, λογοτεχνία, κλπ. όπως επίσης και για γραμματική. ... Ύστερα έχουμε πράγματα που έχουν ξεχαστεί από όλους, τα οποία είναι ίσως και τα σημαντικότερα στη ζωή. Για τα σημαντικότερα πράγματα της ζωής ξέρουμε σχεδόν τίποτα. Δεν ξέρουμε τίποτα για την αγάπη, για το θάνατο, δεν ξέρουμε καν γιατί είμαστε εδώ. ... γιατί πρέπει να κατσαδιάζουμε τα παιδιά να λέμε, κάτσε κάτω, έλα εδώ, κάνε αυτό, κ.ο.κ. Είπαμε ας βάλουμε τα παιδιά να κάνουν αυτό που ονομάζουμε κύκλο και γίνεται μια φορά την εβδομάδα. Είπαμε θα βάλετε εσείς μόνοι σας τους κανόνες και θα αποφασίσετε τί θέλετε να κάνετε με αυτούς. Μπορείτε λοιπόν να χτυπήσετε το κεφάλι σας; Φυσικά, για μια βδομάδα, προσπαθήστε. Έβαλαν τους ίδιους κανόνες που βάλαμε εμείς με τη διαφορά ότι ήτανε δικοί τους. Έπειτα έχουν δύναμη, που σημαίνει ότι μπορούν και αποβάλλουν παιδιά δεν αστειεύονται, αυτά αποφασίζουν πραγματικά. ... Δημιουργήσαμε ένα ψηφιακό μωσαϊκό ... με 600 πλακάκια μωσαϊκού στα οποία θέλουμε να εκθέσουμε τα παιδιά μέχρι την ηλικία των 17 (σαν διδακτέα ύλη). Το ακολουθούμε συνέχεια ξέροντας πώς πάνε και λέμε ότι, δεν σε ενδιαφέρει αυτό τώρα ας περιμένουμε ένα χρόνο. Τα παιδιά χωρίζονται σε γκρουπ τα οποία δεν έχουν να κάνουν με την ηλικία, έτσι ένας 6χρονος μπορεί να είναι το ίδιο έτοιμος με έναν 11χρονο, πράγμα που εξαλείπτει όλες τις συμμορίες και τα γκρουπς και όλα αυτά που γενικά έχουμε στα σχολεία. Έπειτα έχουμε βαθμολογίες από το 0 έως το 100 τις οποίες και δίνουν οι ίδιοι μέσω μιας εφαρμογής κάθε δυο ώρες περίπου. Έως ότου καταλάβουμε ότι έχουν φτάσει το 37% αυτού που θέλουμε ώστε να τα στείλουμε έξω στον κόσμο γνωρίζοντας αρκετά γι' αυτόν. Έτσι τα μαθήματα αφορούν το Παγκόσμιο Κύπελο ή το πώς να φτιάξεις ένα ποδήλατο. Κάποιοι θα γραφτούν σε ένα μάθημα 45 ημερών για να μάθουν πώς να φτιάξουν ένα ποδήλατο. Τώρα, προσπάθησε να φτιάξεις ένα ποδήλατο μη ξέροντας ότι το π είναι 3,1416. Είναι αδύνατο. Ή προσπαθήστε, οποιοσδήποτε από εσάς, να χρησιμοποιήσει το 3,1416 για κάτι. Δεν γνωρίζετε πια. Αυτό λοιπόν έχει χαθεί κι αυτό προσπαθούμε να κάνουμε, το να ψάξουμε για σοφία σε αυτό το σχολείο.... ΚΑ: Έχεις λοιπόν θέσει ριζοσπαστικά ερωτήματα στη ζωή σου. Μου φαίνεται ότι αυτή είναι η κινητήρια δύναμη για τα περισσότερα. Έχεις άλλες ερωτήσεις για μας, για το TED, γι' αυτό εδώ το γκρουπ; 20:38 Ρικάρντο Σέμλερ: Πάντα επανέρχομαι σε παραλλαγές στην ερώτηση που ο γιος μου, μου έκανε όταν ήταν τριών. Καθόταν στο τζακούζι και είπε, «Μπαμπά, γιατί υπάρχουμε;» 20:50 Δεν υπάρχει άλλη ερώτηση. Κανείς δεν έχει καμιά άλλη ερώτηση. Έχουμε παραλλαγές της ερώτησης από τα τρία κι έπειτα. Έτσι όταν ξοδεύεις χρόνο σε μια εταιρεία, σε ένα γραφείο, σε μια οργάνωση και λες, φίλε μου-- πόσους ανθρώπους γνωρίζεις που στο νεκροκρέβατό τους να είπαν, φίλε μου, εύχομαι να είχα περάσει περισσότερο χρόνο σε εκείνο το γραφείο; Οπότε είναι σημαντικό να αποκτήσεις το κουράγιο τώρα-- όχι σε μια βδομάδα, όχι σε δυο μήνες, όχι όταν ανακαλύψεις ότι πάσχεις από κάτι-- να πεις, όχι, για ποιο λόγο το κάνω αυτό; Σταμάτα τα όλα. Κάνε κάτι άλλο. Όλα θα πάνε καλά, θα είναι πολύ καλύτερα από αυτό που έκανες εάν έχεις εγκλωβιστεί σε μια διαδικασία. ΚΑ: Αυτό λοιπόν με κάνει να κλείσω με βαθύ και αρκετά όμορφο τρόπο αυτήν την πρότελευταία μέρα του TED. Ρικάρντο Σέμλερ, σε ευχαριστώ πάρα πολύ. 21:37 Ρικάρντο Σέμλερ: Σε ευχαριστώ πολύ. (Χειροκρότημα) Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: http://www.ted.com