Johann Hari: «Όλα όσα νομίζετε πως γνωρίζετε για τις εξαρτήσεις είναι λάθος»

	Τι είναι αυτό που δημιουργεί εξαρτήσεις- από αυτή στην κοκαΐνη μέχρι τα κινητά τηλέφωνα; Και πώς μπορούμε να τις ξεπεράσουμε; Ο Γιόχαν Χάρι έχει δει από πρώτο χέρι την αποτυχία των σημερινών μεθόδων καθώς παρακολουθούσε τα αγαπημένα του πρόσωπα να αγωνίζονται να διαχειριστούν τους εθισμούς τους. Άρχισε να αναρωτιέται γιατί αντιμετωπίζουμε τους εξαρτημένους κατ' αυτόν τον τρόπο, και μήπως υπήρχε κάποιος καλύτερος. Σε αυτή την βαθιά προσωπική ομιλία, μοιράστηκε πώς τα ερωτηματικά του τον οδήγησαν να ταξιδέψει σ' όλο τον κόσμο και έφεραν στο φως νέους και ελπιδοφόρους τρόπους για να σκεφτεί ένα μακροχρόνιο πρόβλημα.   Ομιλία του Johann Hari (Γιόχαν Χάρι) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση) με τίτλο: «Όλα όσα νομίζετε πως γνωρίζετε για τις εξαρτήσεις είναι λάθος» Ιούνιος 2015 Μετάφραση Miriela Patrikiadou Επανεξέταση Lucas Kaimaras 00:11 Μία από τις πρώτες αναμνήσεις μου είναι να προσπαθώ να ξυπνήσω έναν συγγενή μου και να μη μπορώ. Ήμουν μικρός και δεν καταλάβαινα τι γινόταν, αλλά καθώς μεγάλωνα, κατάλαβα ότι στην οικογένειά μου υπήρχαν ναρκομανείς, που αργότερα έκαναν και χρήση κοκαΐνης. 00:25 Το σκεφτόμουν πολύ τώρα τελευταία, ίσως επειδή έχουν περάσει ακριβώς 100 χρόνια από την πρώτη απαγόρευση των ναρκωτικών στις ΗΠΑ και τη Βρετανία, την οποία επιβάλλαμε και στον υπόλοιπο κόσμο. Πέρασε ένας αιώνας από τότε που πήραμε την κρίσιμη απόφαση να τιμωρήσουμε τους εξαρτημένους και να τους κάνουμε να υποφέρουν, επειδή πιστεύαμε ότι θα αποθαρρύνονταν κι ότι θα είχαν κίνητρο να σταματήσουν. 00:47 Πριν μερικά χρόνια, σκεφτόμουν κάποιους αγαπημένους μου που είναι ναρκομανείς, και προσπαθούσα να δω αν υπήρχε κάποιος τρόπος να τους βοηθήσω. Κατάλαβα ότι υπήρχαν πολλά και σημαντικά ερωτήματα που όμως δεν γνώριζα τις απαντήσεις τους. Όπως, τι είναι αυτό που προκαλεί τον εθισμό; Γιατί είναι αυτή η προσέγγισή μας αφού δεν είναι αποτελεσματική; Υπάρχει κάποιος καλύτερος τρόπος για να τον δοκιμάσουμε; 01:09 Διάβασα πάρα πολλά σχετικά μ' αυτό, δεν έβρισκα απαντήσεις κι έτσι σκέφτηκα, «ΟΚ, θα δω διάφορα άτομα σ' όλο τον κόσμο που το έχουν βιώσει και το έχουν μελετήσει και θα τους μιλήσω για να δω αν μπορώ να μάθω κάτι απ' αυτούς». Δεν συνειδητοποίησα εξ' αρχής ότι θα διένυα πάνω από 50.000 χλμ, αλλά συνάντησα πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, από μια τρανς, έμπορο κρακ στο Μπράουνσβιλ του Μπρούκλιν, έναν επιστήμονα που δαπανά πολύ χρόνο για να δει αν αρέσουν στις μαγκούστες τα παραισθησιογόνα που τις ταΐζει -τελικά τους αρέσουν, αλλά μόνο υπό ορισμένες συνθήκες- μέχρι τη μόνη χώρα που έχει αποποινικοποιήσει όλα τα ναρκωτικά, από την κάνναβη έως το κρακ, την Πορτογαλία. Αυτό που συνειδητοποίησα και που πραγματικά με ξάφνιασε είναι, ότι σχεδόν όλα όσα νομίζουμε πως ξέρουμε για τις εξαρτήσεις είναι λάθος, κι αν αρχίσουμε να αφομοιώνουμε τα νέα στοιχεία για τις εξαρτήσεις, 01:53 νομίζω πως θα αναγκαστούμε ν' αλλάξουμε κι άλλα πέραν της πολιτικής μας. Ας ξεκινήσουμε με όσα εγώ κι εσείς νομίζαμε ότι γνωρίζαμε. Ας δούμε τη μεσαία σειρά εδώ. Φανταστείτε πως όλοι σας για 20 μέρες κάνετε χρήση ηρωίνης, τρεις φορές τη μέρα. Μερικοί από σας ενθουσιαστήκατε λίγο περισσότερο με αυτή την ιδέα. (Γέλια) Μην ανησυχείτε, είναι μόνο ένα πείραμα σκέψης. Φανταστείτε ότι το κάνατε αυτό, εντάξει; Τι θα συνέβαινε; Εδώ κι έναν αιώνα μας δίνουν ένα συγκεκριμένο σενάριο του τι θα συμβεί. Νομίζουμε πως, επειδή υπάρχουν χημικά άγκιστρα στην ηρωίνη, καθώς θα κάνετε χρήση για κάποιο διάστημα, το σώμα σας θα εθιστεί σ' αυτά, θ' αρχίσετε να τα έχετε ανάγκη σωματικά, και στο τέλος των 20 ημερών όλοι θα είστε ηρωινομανείς. Σωστά; 02:32 Αυτό νόμιζα κι εγώ. Το πρώτο πράγμα που με έκανε να σκεφτώ ότι κάτι δεν πάει καλά με αυτή την ιστορία ήταν όταν μου την εξήγησαν. Αν φεύγοντας από εδώ σήμερα με χτυπήσει αυτοκίνητο και σπάσω το γοφό μου, θα με πάνε στο νοσοκομείο και θα μου δώσουν μπόλικη διαμορφίνη. Η διαμορφίνη είναι ηρωίνη. Για την ακρίβεια, είναι καλύτερη ηρωίνη από αυτή που θα αγοράσετε στο δρόμο. Εκείνη είναι νοθευμένη, -μικρό ποσοστό της είναι ηρωίνη- ενώ αυτή που σας δίνει ο γιατρός είναι ανόθευτη. Θα σας τη δώσουν για αρκετά μεγάλο διάστημα. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σε αυτή την αίθουσα, μπορεί να μην το έχετε αντιληφθεί, αλλά έχετε πάρει πολλή ηρωίνη. Όποιος το βλέπει αυτό, οπουδήποτε στον κόσμο, αυτό συμβαίνει. Κι αν όσα πιστεύουμε για τον εθισμό είναι σωστά, τότε τι θα έπρεπε να συμβεί σε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν εκτεθεί στα χημικά άγκιστρα; Θα έπρεπε να γίνουν ναρκομανείς. Αυτό έχει μελετηθεί πολύ προσεκτικά. Δεν συμβαίνει. Θα το είχατε προσέξει αν η γιαγιά σας έγινε ναρκομανής όταν άλλαξε ισχίο. 03:22 (Γέλια) Όταν το έμαθα αυτό, μου φάνηκε τόσο περίεργο, τόσο αντίθετο με όλα όσα μου είχαν πει, με όλα όσα νόμιζα πως ήξερα. Σκέφτηκα ότι δεν μπορεί να ήταν σωστό, μέχρι που συνάντησα τον Μπρους Αλεξάντερ, καθηγητή ψυχολογία στο Βανκούβερ, που ένα πείραμά του θα βοηθήσει να κατανοήσουμε το θέμα. Ο καθηγητής Αλεξάντερ μου εξήγησε πως η ιδέα του εθισμού, έτσι όπως την έχουμε στο μυαλό μας, προέρχεται εν μέρει από σειρά πειραμάτων που έγιναν στις αρχές του 20ου αιώνα. Είναι πολύ απλά πειράματα, μπορείτε να τα κάνετε απόψε σπίτι σας αν έχετε λίγο σαδιστική διάθεση. Βάλτε έναν αρουραίο σε κλουβί και δώστε του δύο μπουκάλια με νερό. Το ένα θα έχει μόνο νερό και το άλλο ηρωίνη ή κοκαΐνη. Τις περισσότερες φορές ο αρουραίος θα προτιμήσει το νερό με τα ναρκωτικά και θα πεθάνει σχετικά γρήγορα. Οπότε, να. Σωστά; Έτσι νομίζουμε πως έχουν τα πράγματα. Τη δεκαετία του '70, ο καθηγητής Αλεξάντερ εξέτασε το πείραμα και παρατήρησε κάτι. Είπε, «Α! Βάζουμε τον αρουραίο σε ένα άδειο κλουβί και το μόνο που έχει να κάνει είναι να πάρει ναρκωτικά. Ας δοκιμάσουμε κάτι διαφορετικό». Έτσι, ο καθηγητής Αλεξάντερ έφτιαξε το «Πάρκο των Αρουραίων», που είναι βασικά ένας παράδεισος για αρουραίους. Έχουν μπόλικο τυρί, πολλές χρωματιστές μπάλες και πολλά τούνελ. Εξίσου σημαντικό, έχουν πολλούς φίλους. Μπορούν να κάνουν πολύ σεξ και έχουν και τα δύο μπουκάλια, αυτό με το απλό νερό και αυτό με τα ναρκωτικά. Εδώ όμως είναι το ενδιαφέρον: Δεν αρέσει το νερό με τα ναρκωτικά στο Πάρκο των Αρουραίων. Δεν πίνουν σχεδόν ποτέ από αυτό. Κανείς τους δεν έκανε συστηματική χρήση, κανείς δεν πέθανε από υπερβολική δόση. 04:52 Το ποσοστό του 100% που πέθαναν από υπερβολική δόση στην απομόνωση, έπεσε στο 0% όταν ήταν ευτυχισμένοι και είχαν σχέσεις. Όταν το παρατήρησε αυτό ο καθηγητής Αλεξάντερ σκέφτηκε, «Μπορεί αυτό να ισχύει μόνο για τους αρουραίους, διαφέρουν αρκετά από εμάς». Μπορεί όχι τόσο όσο θα θέλαμε, αλλά ξέρετε... Δυστυχώς, την ίδια εποχή γινόταν ένα πείραμα με ανθρώπους υπό τις ίδιες ακριβώς συνθήκες. Το έλεγαν, «Πόλεμος του Βιετνάμ». Στο Βιετνάμ, 20% των Αμερικανών στρατιωτών έκανε μεγάλη χρήση ηρωίνης, κι αν δείτε τα ρεπορτάζ της εποχής, ανησυχούσαν επειδή σκέφτονταν, «Θεέ μου, θα είναι εκατοντάδες χιλιάδες οι ναρκομανείς στους δρόμους των ΗΠΑ όταν τελειώσει ο πόλεμος». Ήταν απολύτως λογικό. Παρακολούθησαν τους στρατιώτες που έκαναν χρήση ηρωίνης όταν επέστρεψαν. Στα αρχεία της Γενικής Ψυχιατρικής υπάρχει μια εκτενής μελέτη. Τι απέγιναν αυτοί; Τελικά, δεν πήγαν για αποτοξίνωση, ούτε είχαν στερητικό σύνδρομο. Το 95% απλώς σταμάτησε να κάνει χρήση. Αυτό δεν βγάζει νόημα, αν πιστεύετε στην ιστορία των χημικών άγκιστρων. Ο καθηγητής Αλεξάντερ σκέφτηκε ότι κάτι άλλο συμβαίνει με τις εξαρτήσεις. 05:54 Είπε, «Τι γίνεται αν ο εθισμός δεν έχει σχέση με τα χημικά άγκιστρα; Τι γίνεται αν ο εθισμός έχει σχέση με το κλουβί σου; Τι γίνεται αν ο εθισμός είναι μια προσαρμογή στο περιβάλλον σου;» Ενώ τα μελετούσε αυτά, ο Ολλανδός καθηγητής Πίτερ Κοέν είπε πως ίσως αυτό δεν πρέπει να το ονομάζουμε «εθισμό». Ίσως πρέπει να το ονομάσουμε «δεσμό». Οι άνθρωποι έχουν μια φυσική και εγγενή τάση να δημιουργούν δεσμούς, και όταν είμαστε ευτυχισμένοι και υγιείς, δενόμαστε και συνδεόμαστε, αλλά αν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, επειδή έχεις τραύματα ή επειδή είσαι απομονωμένος ή κατατρεγμένος, θα δεθείς με κάτι που θα σου δώσει κάποια αίσθηση ανακούφισης. Αυτό μπορεί να είναι ο τζόγος ή η πορνογραφία, μπορεί να είναι η κοκαΐνη, μπορεί να είναι η κάνναβη, 06:33 όμως θα δεθείς με κάτι επειδή αυτή είναι η φύση μας. Αυτό επιθυμούμε ως ανθρώπινα όντα. Αρχικά δυσκολεύτηκα αρκετά να το κατανοήσω αυτό, αλλά υπήρξε κάτι που βοήθησε στο συλλογισμό μου: Εκεί που κάθομαι έχω ένα μπουκάλι νερό, σωστά; Βλέπω ότι πολλοί από σας έχετε μπουκάλια με νερό μαζί σας. Ξεχάστε τα ναρκωτικά και τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών. Απολύτως νόμιμα, αυτά τα μπουκάλια θα μπορούσαν να έχουν βότκα, σωστά; Θα μπορούσαμε όλοι να μεθύσουμε - ίσως το κάνω μετά από εδώ- (Γέλια) αλλά δεν το κάνουμε. Επειδή είχατε να πληρώσετε τόσες λίρες για να έρθετε στο TED, υποθέτω ότι θα είχατε και τα χρήματα να πίνετε βότκα για 6 μήνες. Δεν θα καταλήγατε άστεγοι. Δεν θα το κάνετε αυτό και ο λόγος που δεν θα το κάνετε δεν είναι επειδή κάποιος σας εμποδίζει. Είναι επειδή έχετε δεσμούς και σχέσεις για τους οποίους θέλετε να είστε εκεί. Έχετε μια δουλειά που αγαπάτε, ανθρώπους που αγαπάτε, έχετε υγιείς σχέσεις. Κατέληξα να πιστέψω, και νομίζω πως αυτό αποδεικνύεται και από τα ευρήματα, 07:34 πως η ουσία της εξάρτησης είναι να μην αντέχεις να είσαι παρών στη ζωή σου. Τώρα, σ' αυτό εμπλέκονται κι άλλοι παράγοντες. Ο πιο σημαντικός είναι ο Πόλεμος Κατά των Ναρκωτικών. Στην Αριζόνα βγήκα με μια ομάδα γυναικών που τις είχαν υποχρεώσει να φορούν ένα μπλουζάκι που έγραφε, «Ήμουν ναρκομανής», και να βγαίνουν αλυσοδεμένες για να σκάψουν τάφους, με διάφορους γύρω τους να τις γιουχάρουν. Όταν αυτές οι γυναίκες βγουν από τη φυλακή θα έχουν ποινικό μητρώο, που σημαίνει ότι δεν θα βρουν νόμιμη εργασία. Είναι προφανώς ένα ακραίο παράδειγμα, αλλά σχεδόν οπουδήποτε στον κόσμο αντιμετωπίζουμε τους χρήστες με παρόμοιο τρόπο. Τους τιμωρούμε, τους ντροπιάζουμε, τους φτιάχνουμε ποινικά μητρώα, βάζουμε όρια στην επανένταξή τους. 08:14 Ένας γιατρός στον Καναδά, ο Δρ Γκαμπόρ Ματέ, μου είπε πως αν κάποιος ήθελε να σχεδιάσει ένα σύστημα για να χειροτερέψει τις εξαρτήσεις, θα σχεδίαζε αυτό το σύστημα. Υπάρχει ένα μέρος όπου αποφάσισαν να κάνουν ακριβώς το αντίθετο και πήγα εκεί για να δω πώς λειτουργεί. Το 2000, η Πορτογαλία είχε τεράστιο θέμα με τα ναρκωτικά. Το 1% του πληθυσμού της ήταν εθισμένο στην ηρωίνη, και κάθε χρόνο έκαναν προσπάθειες με τον αμερικάνικο τρόπο: Τιμωρούσαν τους ανθρώπους, τους στιγμάτιζαν, τους ντρόπιαζαν και κάθε χρόνο το πρόβλημα χειροτέρευε. Ο πρωθυπουργός συναντήθηκε με την αντιπολίτευση και είπαν, «Δεν γίνεται να είμαστε μια χώρα όπου οι ηρωινομανείς διαρκώς αυξάνονται. Ας δημιουργήσουμε μια ομάδα ειδικών για να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα στη βάση του». Έφτιαξαν μια ομάδα με επικεφαλής τον Δρ Ζοάο Γκουλάο, προκειμένου να εξετάσει όλα τα νέα ευρήματα, και όταν επέστρεψαν τους είπαν, «Αποποινικοποιήστε όλα τα ναρκωτικά, από την κάνναβη μέχρι το κρακ, όμως -και αυτό ήταν το κρίσιμο επόμενο βήμα- πάρτε όλα τα χρήματα που ξοδεύαμε για να απομονώσουμε τους χρήστες, για να τους αποκόψουμε, και ξοδέψτε τα για να τους επανασυνδέσετε με την κοινωνία». Δεν αντιμετωπίζουμε έτσι τη θεραπεία απεξάρτησης στις ΗΠΑ ή στη Μεγάλη Βρετανία. Έτσι, κάνουν αποτοξίνωση στο σπίτι και έχουν σωστή ψυχολογική υποστήριξη. Όμως το πιο σημαντικό που έκαναν είναι το αντίθετο όσων κάνουμε εμείς: Ένα πρόγραμμα που δημιουργεί θέσεις εργασίας για τους χρήστες και τους δίνει δάνεια για μικρές επιχειρήσεις. Πείτε πως ήσασταν μηχανικός. Όταν είστε έτοιμος λένε σε ένα συνεργείο, «Προσλάβετέ τον για ένα χρόνο και θα πληρώσουμε το μισό μισθό του». Ο στόχος ήταν να εξασφαλίσουν ότι κάθε χρήστης 09:47 θα είχε λόγο για να σηκωθεί το πρωί από το κρεβάτι. Όταν πήγα στην Πορτογαλία και συνάντησα πρώην χρήστες, μου είπαν ότι είχαν βρει ξανά σκοπό στη ζωή τους, ότι δημιούργησαν ξανά δεσμούς και σχέσεις στην κοινωνία. Φέτος είναι 15 χρόνια από τότε που ξεκίνησε αυτό το πείραμα, και τα αποτελέσματα είναι: Η χρήση ενεσίμων ουσιών στην Πορτογαλία, σύμφωνα με το Βρετανικό Επιστημονικό Περιοδικό Εγκληματολογίας έπεσε κατά 50%. Πέντε-μηδέν τοις εκατό. 10:11 Μειώθηκαν πολύ οι υπερβολικές δόσεις και η μετάδοση του HIV μεταξύ χρηστών. Ο εθισμός, σύμφωνα με όλες τις μελέτες, είχε μειωθεί σημαντικά. Η απόδειξη του πόσο καλά πήγε στην Πορτογαλία, είναι ότι κανείς δεν θέλει να επιστρέψει στο παλιό σύστημα. Αυτό έχει να κάνει με την πολιτική, υπάρχουν όμως κι άλλα πέραν αυτής. Ζούμε σε μια κοινωνία όπου οι άνθρωποι αισθάνονται ολοένα και πιο ευάλωτοι σε διάφορους εθισμούς, είτε αυτό αφορά τα κινητά τους, τα ψώνια τους ή το φαγητό. Πριν ξεκινήσουν αυτές οι ομιλίες - εσείς το ξέρετε αυτό- μας είπαν ότι έπρεπε να κλείσουμε τα κινητά μας και πρέπει να σας πω ότι πολλοί από σας μοιάζατε με ναρκομανή που δεν θα μπορούσε να επικοινωνήσει με το βαποράκι του. (Γέλια) Πολλοί αισθανόμαστε έτσι. Μπορεί να ακούγεται περίεργο ότι η έλλειψη συνδέσεων είναι μια από τις κύριες αιτίες που οδηγούν στις εξαρτήσεις και ότι αυτές αυξάνονται, επειδή μπορεί να νομίζετε ότι είμαστε η κοινωνία με τις περισσότερες συνδέσεις. Έτσι είναι, όμως οι συνδέσεις που έχουμε ή που νομίζουμε πως έχουμε, είναι σαν μια παρωδία των ανθρώπινων συνδέσεων. Αν έχετε μια κρίση στη ζωή σας θα παρατηρήσετε κάτι. Δεν θα σας βοηθήσουν όσοι σας ακολουθούν στο Twitter. Δεν θα σας βοηθήσουν οι φίλοι σας στο Facebook. Θα σας βοηθήσουν οι φίλοι με σάρκα και οστά, αυτοί με τους οποίους έχετε βαθιά και προσωπική σχέση. Υπάρχει μια μελέτη του Μπιλ Μακ Κίμπεν, του περιβαλλοντολογικού συγγραφέα, που νομίζω ότι είναι πολύ σχετική μ' αυτό. Εξέτασε τον αριθμό των καλών φίλων που ο μέσος Αμερικανός πιστεύει ότι μπορεί να τους τηλεφωνήσει σε μια κρίση. Αυτός ο αριθμός πέφτει σταθερά από τη δεκαετία του '50. Τα τετραγωνικά των σπιτιών αυξάνονται σταθερά και νομίζω ότι είναι σαν μια μεταφορά για τις επιλογές που έχει κάνει ο πολιτισμός μας. Ανταλλάξαμε τους φίλους για τετραγωνικά, τις συνδέσεις μας για πράγματα ως αποτέλεσμα, είμαστε μια από τις μοναχικότερες κοινωνίες στην ιστορία. Ο Μπρους Αλεξάντερ που έκανε το πείραμα με τους αρουραίους λέει ότι στις εξαρτήσεις συζητάμε για την ατομική ανάρρωση, και αυτό είναι σωστό, όμως πρέπει να συζητήσουμε περισσότερο για την κοινωνική ανάρρωση. Κάτι πήγε στραβά με μας, όχι μόνο ατομικά, αλλά ομαδικά. 12:08 Έχουμε δημιουργήσει μια κοινωνία όπου για πολλούς από εμάς η ζωή μοιάζει μάλλον με κλουβί απομόνωσης παρά με το Πάρκο των Αρουραίων. Για να είμαι ειλικρινής, δεν είναι αυτός ο λόγος που ασχολήθηκα μ' αυτά. Δεν ήθελα να βρω τις πολιτικές ή τις κοινωνικές παραμέτρους. Ήθελα να μάθω πώς θα βοηθήσω τους ανθρώπους που αγαπώ. Όταν επέστρεψα από το ταξίδι μου με όσα είχα μάθει, είδα τους εξαρτημένους στη ζωή μου, κι αν θες να είσαι ειλικρινής, είναι δύσκολο να αγαπάς έναν εξαρτημένο, κι αυτό το γνωρίζουν πολλοί σε αυτή την αίθουσα. Θυμώνετε πολύ συχνά. Ένας από τους λόγους που αυτό το θέμα προκαλεί ένταση, είναι επειδή μας αγγίζει όλους. Σωστά; Όλοι μας βλέπουμε έναν εξαρτημένο και σκεφτόμαστε, «Εύχομαι κάποιος να μπορούσε να σε σταματήσει». Τα σενάρια για το πώς να αντιμετωπίζουμε τους εθισμένους στη ζωή μας έχουν τυποποιηθεί από την εκπομπή ριάλιτι «Παρέμβαση», αν την έχετε δει. Νομίζω πως όλα στη ζωή μας ορίζονται από εκπομπές ριάλιτι, αλλά αυτό είναι μια άλλη ομιλία του TED. Αν έχετε δει την εκπομπή «Παρέμβαση», το θέμα της είναι απλό: Πάρτε έναν εξαρτημένο και τους δικούς του, φέρτε τον αντιμέτωπο με όσα κάνει και πείτε του, «Αν δεν συνέλθεις, θα σε αποκόψουμε». Ουσιαστικά απειλούν τις συνδέσεις του εθισμένου. Τις εξαρτούν από την τήρηση ορισμένης συμπεριφοράς. 13:22 Άρχισα να βλέπω γιατί αυτή η προσέγγιση είναι αναποτελεσματική και άρχισα να σκέφτομαι ότι είναι σαν τη λογική του Πολέμου Κατά των Ναρκωτικών στην προσωπική μας ζωή. Έτσι, σκέφτηκα πώς θα μπορούσα να γίνω Πορτογάλος; Αυτό που προσπάθησα να κάνω, και δεν μπορώ να πω ότι το κάνω συστηματικά, και δεν μπορώ να σας πω ότι είναι εύκολο, είναι να πω στους εθισμένους στη ζωή μου ότι θέλω να εμβαθύνω τη σχέση μας, να τους πω, «Σ' αγαπώ, ανεξάρτητα από το αν κάνεις χρήση. Σε αγαπώ σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεσαι, 13:53 και αν με χρειάζεσαι, θα σου σταθώ επειδή σε αγαπώ και δεν θέλω να είσαι μόνος σου ή να αισθάνεσαι μόνος». Και νομίζω ότι η ουσία αυτού του μηνύματος -δεν είσαι μόνος σου, σε αγαπάμε- πρέπει να υπάρχει σε όλα τα επίπεδα αντίδρασης προς τους εξαρτημένους, κοινωνικά, πολιτικά και ατομικά. Εδώ και 100 χρόνια, τραγουδάμε τραγούδια πολέμου στους εξαρτημένους. 14:15 Νομίζω πως πρέπει συνεχώς να τους τραγουδάμε τραγούδια αγάπης, 14:19 επειδή το αντίθετο του εθισμού δεν είναι η νηφαλιότητα. Το αντίθετο του εθισμού είναι η σύνδεση. Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα) Πηγή: http://www.ted.com