Ευγένιος Τριβιζάς: «Ας φανταστούμε ...»

		Ο Ευγένιος Τριβιζάς γεννήθηκε στην Αθήνα το 1946. Σπούδασε νομικά και οικονομικά και είναι καθηγητής εγκληματολογίας στην Αγγλία. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ (Reading), όπου διατελεί Ομότιμος Καθηγητής, και σε άλλα πανεπιστήμια. Είναι γνωστός ως συγγραφέας βιβλίων για παιδιά από τεσσάρων χρονών και πάνω. Όλα του τα έργα τα χαρακτηρίζει πρωτοτυπία και μεγάλη φαντασία. Έχει γράψει περίπου 150 βιβλία μεταξύ των οποίων μυθιστορήματα, παραμύθια, θεατρικά έργα, αλφαβητάρια, διηγήματα, κόμικς, εκπαιδευτικά βιβλία, ενώ έχει συνεργαστεί και με παιδικά περιοδικά. Από τα πιο γνωστά του έργα είναι η Φρουτοπία και το «Νησί των πυροτεχνημάτων»  1 . 3:53 ... Η φαντασία, δηλαδή η ικανότητα να συλλαμβάνουμε στο νου μας εικόνες και ιδέες πέρα από την εμπειρική πραγματικότητα, έχει, πιστεύω, άμεση σχέση με την τεχνολογική πρόοδο, με την επιστημονική σκέψη και με το ζητούμενο σήμερα, την οικονομική ανάπτυξη. 4:12 Ο σημαντικότερος συντελεστής παραγωγής, είχε πει ο Κένεθ Μπόλντιγκ  2 , ο οικονομολόγος, δεν είναι ούτε η γη, ούτε τα εργατικά χέρια, ούτε το κεφάλαιο, είναι η φαντασία. Και αυτό το δικαιολογεί επειδή, σε αντίθεση με όλους τους άλλους συντελεστές παραγωγής, οι οποίοι έχουν συγκεκριμένα όρια, η φαντασία, λέει ο Μπόλντιγκ είναι απεριόριστη και συνεπώς τα οφέλη της ανυπολόγιστα. Και προσθέτω ... είναι και φτηνή, δεν χρειάζεται να δανειζόμαστε για να τη χρησιμοποιήσουμε. Για να επιστρατεύσει κάποιος τη φαντασία του, ώστε να επινοήσει κάτι το πρωτοποριακό  ή να λύσει κάποιο πρόβλημα, δεν απαιτείται ούτε προηγμένη τεχνολογία, ούτε υψηλά ερευνητικά κονδύλια. Ο Έντισον, που έχει κάνει πάνω από χίλιες εφευρέσεις, το είχε πει πολύ απλά: «To invent, you need just a good imagination and a pile of junk», «για να εφεύρεις χρειάζεσαι μόνο καλή φαντασία και ένα σωρό σκουπίδια». 5:22 Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Σπάγκλερ  3 , ένας θυρωρός, ο οποίος έπασχε από άσθμα και όταν ξεσκόνιζε τον ενοχλούσε η σκόνη. Προσπαθούσε λοιπόν να βρει έναν τρόπο, αντί να ανακυκλώνει την σκόνη να απαλλάσσεται από αυτήν. Έτσι επινόησε την πρώτη ηλεκτρική σκούπα χρησιμοποιώντας αρχικά, έναν ανεμιστήρα και μία μαξιλαροθήκη. Ονόμασε τη σκούπα αυτή «σουίπερ» και χάρισε μερικές ακόμα σε φίλους και συγγενείς, στις γιορτές. Μία από αυτές τις σκούπες τη χάρισε στην ξαδέλφη του, την Σουζάνα Χούβερ. Ο σύζυγος της ξαδέλφης του, ο Ουίλιαμ Χένρι Χούβερ, βιομήχανος δερματίνων ειδών, εκείνη την εποχή, είδε την σκούπα, βρήκε ενδιαφέρουσα την ιδέα και μαζί με τον Σπάγκλερ ιδρύσανε το 1912 την γνωστή εταιρία παραγωγής ηλεκτρικής σκούπας Χούβερ (Hoover). 6:20 Και αυτή δεν είναι η μόνη περίπτωση, είναι πάρα πολλές περιπτώσεις που για κάποια εφεύρεση δεν χρειάζεται ούτε εξειδικευμένη γνώση, ούτε υψηλά κονδύλια, ούτε οργανωμένες ομάδες ... ... ... 7:51 Για να καινοτομήσουν οι πρωτοπόροι επιστήμονες επιστρατεύουν πιο πολύ την φαντασία τους παρά τις γνώσεις τους. Ο Αϊνστάιν το είχε θέσει ξεκάθαρα: «Η φαντασία είναι σπουδαιότερο εφόδιο από τη γνώση», επειδή η γνώση περιορίζεται σε αυτό που καταλαβαίνουμε μία συγκεκριμένη ιστορική στιγμή, ενώ η φαντασία αγκαλιάζει όλα αυτά που θα κατανοήσουμε στο μέλλον. 8:23 Έρχομαι τώρα σε κάτι που πιστεύω πολύ βαθιά και το λέω και το ξαναλέω, ότι στόχος της Εκπαίδευσης, του εκπαιδευτικού συστήματος, δεν πρέπει να είναι τόσο η μετάδοση γνώσεων όσο η καλλιέργεια της δημιουργικότητας και φαντασίας του παιδιού. Το έχω πει σε πολιτικούς, το έχω πει σε Υπουργούς Παιδείας, αλλά δεν φαίνεται να το καταλαβαίνουν. Και μάλιστα πρόσφατα, σε ένα βιβλίο με τίτλο: «Big Data»  4  του Βίκτωρ Μέγερ, σε μία κριτική του, γράφει ο Tζάστιν Γουέμπ  5 , «Γιατί να σπαταλάμε τον χρόνο μας μαθαίνοντας γεγονότα. Όσα ήταν απαραίτητο να τα απομνημονεύουμε από βιβλία μπορούμε να τα έχουμε διαθέσιμα ανά πάσα στιγμή κυριολεκτικά στη τσέπη μας σε μια μικρή συσκευή, ή μεθαύριο ακόμη και στα γυαλιά μας». 9:14 Και πάλι ο Αϊνστάιν: «Never memorize something that you can look up» («Ποτέ μην απομνημονεύεις κάτι που μπορείς να αναζητήσεις»). 9:20 Παρόλα αυτά, η ενθάρρυνση της δημιουργικότητας και η καλλιέργεια της φαντασίας είναι από τις πιο παραμελημένες πλευρές των συγχρόνων εκπαιδευτικών συστημάτων. Παραγεμίζουμε τα παιδιά σαν γαλοπούλες με γνώσεις, πληροφορίες, γεγονότα και αφήνουμε τη φαντασία τους να λιμοκτονεί. Τα παιδιά εισέρχονται στο σχολείο προικισμένα με πλούσια φαντασία και αποφοιτούν με φαντασίες ατροφικές και στραγγαλισμένες. Το βλέπω στα σχολεία που πηγαίνω. Τα μικρά παιδιά με τα οποία επικοινωνώ είναι γεμάτα φαντασία, μετά από λίγο τα βλέπεις γίνονται σαν πιόνια, σαν ρομπότ, κι αγχωμένα κιόλας από αυτά που πρέπει να μάθουν. 12:02 Δηλαδή, διαθέτουμε ικανότητες τις οποίες αντί να τις αναπτύξουμε στο εκπαιδευτικό σύστημα τις στραγγαλίζουμε, τις χάνουμε. Μαθαίνουμε τα παιδιά να υπηρετούν την πραγματικότητα αντί να την ξεπερνάνε. Και βέβαια, δεν θα σας εκπλήξει να σας πω ότι, παραμύθια γράφω, πιστεύω ότι καλύτερη τροφή της φαντασίας είναι τα παραμύθια. Και πάλι να επικαλεστώ τον Αϊνστάιν: «If you want your children to be intelligent, read them fairy tales. If you want them to be more intelligent, read them more fairy tales» («Αν θέλετε τα παιδιά σας να είναι ευφυή, να τους διαβάζεται παραμύθια. Αν θέλετε να είναι πιο ευφυή, να τους διαβάζεται περισσότερα παραμύθια»). 12:41 Ο Άλαν Τούριγκ, ο πατέρας της επιστήμης των Ηλεκτρονικών Εγκεφάλων, είχε επηρεαστεί στο έργο του από παραμύθια. Παραμύθια με προφητείες που διάβαζε όταν ήταν παιδί. Η αγάπη του για τα παραμύθια συνεχίστηκε σε μεγάλη ηλικία και τη μοιραζόταν αυτή την αγάπη με τον μαθηματικό Γκέντελ ο οποίος είχε πει ότι «Μόνο οι μύθοι αποδίδουν τη πραγματικότητα όπως θα έπρεπε να είναι». Ακόμα και η τραγική αυτοκτονία του Τούριγκ το 1954 ήταν μια αναπαράσταση του αγαπημένου του παραμυθιού της Χιονάτης. Αυτοκτόνησε δαγκώνοντας μια μπουκιά από ένα μήλο εμποτισμένο με κυάνιο. Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουνε, αν και δεν γίνεται δεκτό επισήμως, ότι το δαγκωμένο μήλο των ηλεκτρονικών υπολογιστών της Apple είναι φόρος τιμής στον πατέρα των ηλεκτρονικών εγκεφάλων. Δεν έχουμε καιρό να σας απαριθμήσω τον ρόλο που έχουν παίξει στη ζωή πολλών σημαντικών ανθρώπων. 13:42 Γιατί όμως είναι σημαντικά τα παραμύθια κι ο μύθος; Επειδή ο μύθος προηγείται, η πραγματικότητα έπεται. Γοργόνες κολυμπούσαν ανέκαθεν στα παραμύθια όπως επίσης και Κένταυροι κάλπαζαν ανέκαθεν στα παραμύθια. Τώρα με την βοήθεια των τρανστζένικς  6 , διαγονιδιακή τεχνολογία, φανταστικά όντα δημιουργούνται το ένα μετά το άλλο. Το γαλλικό ινστιτούτο αγρονομικής έρευνας δημιουργεί το πρώτο πυγολαμπιδολαγουδάκι που φωσφορίζει σαν πυγολαμπίδα. Με την χρήση DNA αράχνης, ερευνητές στο Κεμπέκ, δημιουργούνε τον πρώτο αραχνοτράγο, από το γάλα του οποίου παρασκευάζονται πανίσχυρες ίνες για αλεξίσφαιρα γιλέκα. Το ίδιο και με τους μανδύες που σε καθιστούν αόρατο. Ανέκαθεν τους διαβάζαμε στα παραμύθια. Τώρα η επιστημονική ομάδα του Ξανκ Ζανκ στο πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ καταφέρνει να καταστίσει αόρατα τρισδιάστατα αντικείμενα καλύπτοντας τα με τα λεγόμενα μεταματέριαλς. Είναι κάτι σαν οπτικά τεφλόν που απωθούν τα σωματίδια του φωτός και καθιστούν το αντικείμενο αόρατο. Δηλαδή το παραμύθι εδώ και πολύ καιρό μας το λέει και τώρα το πραγματοποιούμε, το υλοποιούμε. ............................... 18:28 Και για να σας δείξω τον διωγμό της φαντασίας στην εκπαίδευση, που δεν έχουμε δυστυχώς τον χρόνο να σας αναπτύξω τους λόγους ιστορικά για τους οποίους διώκεται η φαντασία, θα σας πω μια ιστορία που μου την διηγήθηκε, δεν ζει πλέον, ο θεατρικός συγγραφέας Ιάκωβος Καμπανέλης. Μια μέρα στο ....... κέντρο που μιλούσαμε μου είπε αυτή την ιστορία για την κόρη του η οποία είναι μεγάλη γυναίκα τώρα. Μου είπε λοιπόν ότι στο σχολείο τους είχαν ζητήσει από τα παιδιά να γράψουνε πώς περάσανε το Σαββατοκύριακο τους ή κάποια γιορτή δεν θυμάμαι, και να κάνουν μία ζωγραφιά. Μου λέει ο Καμπανέλης ότι είχανε πάει με την κορούλα του μια εκδρομή με το αυτοκίνητο και όπως το αυτοκίνητο έτρεχε παρατηρούσε το κοριτσάκι από το παράθυρο τον ήλιο ανάμεσα σε διάφορα διάσελα, δηλαδή τον έβλεπε να εμφανίζεται και να εξαφανίζεται και τον ξανάβλεπε και τον ξανάβλεπε όπως περνούσε το αυτοκίνητο και όταν η δασκάλα ζήτησε να κάνουν κάποια ζωγραφιά, ζωγράφισε μία σειρά από βουνά κι ανάμεσα τους πέντε ήλιους. Και γύρισε, μου λέει ο Καμπανέλης, κλαμένη από το σχολείο γιατί η δασκάλα είχε διαγράψει τους τέσσερεις ήλιους και είχε αφήσει μονάχα τον ένα. Ποια είναι η ειρωνεία; Η ειρωνεία είναι ότι και από επιστημονικής πλευράς η κορούλα του Καμπανέλη κι όχι η δασκάλα είχε δίκιο. Δεν υπάρχει ένας μόνο ήλιος, το ηλιακό μας σύστημα δεν είναι το μοναδικό, οι ήλιοι είναι πολλοί, ίσως άπειροι, σίγουρα παραπάνω από πέντε. 20:07 Αυτά είχα να σας πω, παίρνω τώρα το πράσινο καγκουρό μου και επιστρέφω στο Νησί των πυροτεχνημάτων. Ευγένιος Τριβιζάς. Ο καθηγητής εγκληματολογίας που ανακάλυψε τη Φρουτοπία, το γαργαλιό, το ρουφοσκόπιο αστεριών. Θεωρεί το ελληνικό σχολειό βαρετό και εχθρό της δημιουργικότητας. Είναι μόνιμος κάτοικος στο νησί των πυροτεχνημάτων ... Διαβάστε όλο το άρθρο: http://www.mixanitouxronou.gr   1   https://el.wikipedia.org   2   Ο Kenneth Ewart Boulding (January 18, 1910 – March 18, 1993) ήταν ένας οικονομολόγος, εκπαιδευτικός, ακτιβιστής της ειρήνης, ποιητής, θρησκευτικός μυστικιστής, Κουακέρος, επιστήμονας και διεπιστημονικός φιλόσοφος. (https://en.wikipedia.org)   3   James Murray Spangler (November 20, 1848 – January 22, 1915) (https://en.wikipedia.org).   4   Μια 22 σελίδων περίληψη του βιβλίου Big Data των Viktor Mayer-Schonberger και Kenneth Cukier, στα αγγλικά: http://www.kimhartman.se/...big-data-pdf.pdf.   5   http://www.radiotimes.com   6   Transgenics: ο κλάδος της βιολογίας που ασχολείται με την μεταφορά γονιδίων σε άλλα είδη και οι τεχνικές για τη δημιουργία οργανισμών που έχουν γονίδια από άλλα είδη (http://dictionary.reference.com) έτσι ώστε ο οργανισμός να αποκτήσει καινούργια χαρακτηριστικά τα οποία θα μπορεί να κληρονομεί στους απογόνους. Η καλλιέργεια της φαντασίας, η καλλιέργεια της δημιουργικότητας, της εφευρετικότητας και της καινοτομίας είναι πλέον αναγνωρισμένα διεθνώς ο σημαντικότερος σκοπός κάθε εκπαιδευτικού συστήματος. Το γνωρίζουν και οι δικοί μας νομοθέτες αλλά δυστυχώς εκτονώνουν την διάθεση τους για καλλιέργεια της δημιουργικότητας μόνο σε μια σύντομη έκθεση ιδεών στο πρώτο άρθρο του νόμου υπ’ αριθμ. 4186 για την «Αναδιάρθρωση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης», Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Τεύχος πρώτο, Αρ. Φύλλου 193) 17 Σεπτεμβρίου 2013. Άρθρο 1, τίτλος, «Έννοια και Σκοποί του Γενικού Λυκείου»: «α) Η παροχή γενικής παιδείας υψηλού επιπέδου, που θα συμβάλλει στην ισόρροπη γνωστική, συναισθηματική, πνευματική και σωματική ανάπτυξη όλων των μαθητών. β) Η προαγωγή της κριτικής σκέψης, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και των ικανοτήτων των μαθητών. στ) Η διασφάλιση της ισορροπίας στη σχολική ζωή ούτως ώστε οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν τη γνώση, τον ελεύθερο χρόνο, τη δημιουργία και τη δυνατότητα να συμμετέχουν στην παραγωγή κοινών έργων στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής κοινότητας στην οποία μετέχουν. ζ) Η ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων. η) Η καλλιέργεια της ικανότητας κάθε ατόμου για κριτική προσέγγιση και η ανάπτυξη δεξιοτήτων αξιοποίησης των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών και θ) Η καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των μαθητών στην αγορά εργασίας». Στην συνέχεια, στην πρακτική εφαρμογή, νομοθετούν ένα σύστημα εκπαίδευσης που καλλιεργεί και αξιολογεί αποκλειστικά και μόνο την απομνημόνευση, τη στείρα αποστήθιση. Ο Βρετανός ψυχίατρος McGilchrist στα δύο του βιβλία («The Master and His Emissary: The Divided Brain and the Making of the Western World»/«Το Αφεντικό κι ο Υπηρέτης του: Ο διηρημένος εγκέφαλος και η δημιουργία του Δυτικού κόσμου» και «The Divided Brain and the Search for Meaning. Why Are We So Unhappy?»/«Ο Διαιρεμένος Εγκέφαλος και η Αναζήτηση Νοήματος. Γιατί Είμαστε τόσο Δυστυχείς;») παρουσιάζει τις διαφορές του τρόπου λειτουργίας των δύο εγκεφαλικών μας ημισφαιρίων και το έργο του είναι ένα σοβαρό επιστημονικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο μπορεί να βασιστεί η συζήτηση για την παιδεία και την αλλαγή των εκπαιδευτικών συστημάτων. Το εκπαιδευτικό μας σύστημα καλλιεργεί και αξιολογεί μόνο τις μισές εγκεφαλικές λειτουργίες των μαθητών και ουσιαστικά τους σακατεύει! Περισσότερα: «Για την Παιδεία ρε γα Motto»