Ναυπάκτου Ιερόθεος: «Προφήτες, αρρώστια της θρησκείας και Εκκλησία». Προφήτη Ιωήλ - Έδεσσα 19-10-2014

		Το κήρυγμα του μητρ. Ναυπάκτου και αγίου Βλασίου Ιερόθεου την ημέρα της γιορτής του προφήτη Ιωήλ, στην Έδεσσα (19-10-2014) με θέμα τους προφήτες, την αρρώστια της θρησκείας και την Εκκλησία του Χριστού: «Προφήτες, αρρώστια της θρησκείας και Εκκλησία». Προφήτη Ιωήλ - Έδεσσα 19-10-2014.   Το κήρυγμα του μητρ. Ναυπάκτου και αγίου Βλασίου Ιερόθεου την ημέρα της γιορτής του προφήτη Ιωήλ, στην Έδεσσα (19-10-2014) με θέμα τους προφήτες, την αρρώστια της θρησκείας και την Εκκλησία του Χριστού:   00:00: Σήμερα, σεβασμιότατοι άγιοι αδελφοί, τίμιον πρεσβυτέριον Χριστού διακονία, εντιμότατοι άρχοντες, λαέ του Θεού ευλογημένε, αγαπητοί μου χριστιανοί, σήμερα η Εκκλησία μας εορτάζει την μνήμη του αγίου προφήτου Ιωήλ της Παλαιάς Διαθήκης. Αλλά βέβαια όπως όλοι γνωρίζετε ότι ήρθαμε σήμερα να λειτουργήσουμε σ’ αυτόν τον ιερό ναό, όχι τόσο θα έλεγα για τον προφήτη Ιωήλ, γιατί θα μπορούσαμε να είμαστε στις επαρχίες μας και να τελέσουμε εκεί τη θεία Λειτουργία, όπως θα το κάναμε σήμερα, που είναι άλλωστε και ημέρα Κυριακής και θα τελούσαμε τη θεία Λειτουργία και θα υμνούσαμε και δοξάζαμε τον προφήτη Ιωήλ. Αλλά σήμερα στον ιερό αυτό ναό, της αγίας Σκέπης Εδέσσης, ήρθαμε για να πούμε τα δέοντα και να ευχηθούμε στον σεβασμιότατο μητροπολίτη Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας και αγαπητό μας εν Χριστώ αδελφό Ιωήλ ο οποίος άγει τα ονομαστήριά του. Και με την ευκαιρία αυτή, με παρεκάλεσε ο ίδιος, να πω δυο λόγους οικοδομής και παρακλήσεως, γι’ αυτό και κάνοντας υπακοή θα ήθελα να ομιλήσω για τον προφήτη Ιωήλ και την προφητεία μέσα στην ορθόδοξη Εκκλησία και στην ορθόδοξη παράδοσή μας. Ουσιαστικά για την θεολογία την οποία έχει η προφητεία και γενικότερα την μεγάλη αξία την οποία έχουν οι προφήτες τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη. 01:39: Όταν διαβάσει κανείς, αγαπητοί μου αδελφοί, την Παλαιά Διαθήκη και ιδιαιτέρως την ζωή των προφητών, θα διαπιστώσει εκεί ότι οι προφήτες δεν ήταν απλώς μερικοί στοχαστές, δεν ήταν απλώς μερικοί θεολόγοι, όπως εμείς σήμερα τους ονομάζουμε, δεν ήταν φιλόσοφοι. Γιατί υπάρχει τεράστια διαφορά μεταξύ προφητών και φιλοσόφων. Οι φιλόσοφοι στοχάζονται και προσπαθούν να ανακαλύψουν τον Θεό, ενώ οι προφήτες είχαν εμπειρία του Θεού και ο Θεός αποκαλυπτόταν σ’ αυτούς. Οι προφήτες, κι αυτό έχει πάρα πολύ μεγάλη σημασία, είχαν συναντήσει τον Ζωντανό Θεό, τον άσαρκο Λόγο στην Παλαιά Διαθήκη, δηλαδή το Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, τον Γιαχβέ, ασάρκως. Αυτόν είχαν δει και με Αυτόν είχαν επικοινωνία. Είχαν αποκτήσει μέθεξη του ασάρκου Λόγου και δι’ Αυτού γενικότερα με τον άγιο Τριαδικό Θεό. 02:50: Εάν διαβάσουμε τα βιβλία των προφητών και ιδιαιτέρως αν προσέξουμε το πρώτο κεφάλαιο, το πώς αρχίζουν αυτές οι προφητείες, αυτά τα προφητικά βιβλία, θα δούμε, αγαπητοί μου αδελφοί, αυτή την πραγματικότητα. Διαβάζοντας το βιβλίο του προφήτου Ησαΐου βλέπουμε ότι αρχίζει: «Όρασις ήν είδε ο Ησαΐας». Πρόκειται για μια όραση, για μια θεοπτία, όραση, θέα του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος ασάρκως. Σε άλλα προφητικά βιβλία βλέπουμε πάλι το ίδιο πράγμα. Για παράδειγμα στο βιβλίο του προφήτου Ναούμ βλέπουμε ότι αρχίζει: «Βίβλος οράσεως» και περιγράφει εκεί το τι είδε ο προφήτης Ναούμ. Στο βιβλίο του προφήτου Ιωήλ, όπως και σε άλλα βιβλία, βλέπουμε ότι αρχίζουν με ένα διαφορετικό τρόπο. Λέγεται εκεί: «Λόγος Κυρίου, ός εγεννήθη προς Ιωήλ». Εδώ δεν αναφέρεται η όραση, αλλά γίνεται λόγος για «Λόγο Κυρίου». Τον Λόγο του Θεού άκουσαν οι προφήτες όπως ο Ιωήλ. Και όχι απλώς τον άκουσαν, γιατί αν προσέξουμε τη φράση θα δούμε ότι λέγεται: «Λόγος Κυρίου, ός εγεννήθη προς Ιωήλ». Ο Λόγος του Κυρίου γεννάται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου ο οποίος έχει φθάσει στην κατά χάρη θέωση. Γι’ αυτό στην Παλαιά Διαθήκη ο προφήτης ήταν ο άνθρωπος εκείνος ο οποίος είχε προσευχή, και μάλιστα νοερά καρδιακή προσευχή, όπως το βλέπουμε στους Ψαλμούς του Δαβίδ. Και γύρω από τον προφήτη συγκεντρώνονταν οι μαθητές, διάφοροι μαθητές οι οποίοι ζούσαν αυτή την μέθεξη του Θεού. Γι’ αυτό και ονομάζονταν «ο χορός των προφητών» οι οποίοι προσεύχονταν και αξιώνονταν μερικές φορές να δούνε και την δόξα του Θεού. 05:13: Άλλα όπως λέει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος αυτή η όραση του Θεού, την οποία είχαν οι προφήτες, και αυτή η ακοή του Λόγου του Θεού που άκουγαν και εγεννάτο αυτός ο Λόγος μέσα στην καρδιά των προφητών, δεν ήταν ανθρώπινα κατασκευάσματα και δεν ήταν διαφορετικές απλώς εμπειρίες. Γιατί λέει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος: «Και η όραση των προφητών ήταν ακοή του Λόγου, και η ακοή του Λόγου του Κυρίου από τους προφήτες ήταν όραση». Όραση και ακοή και γεύση και αίσθηση, γιατί στην εμπειρία της θεώσεως όλες οι αισθήσεις γίνονται μία. Το βλέπουμε αυτό ακόμη και επάνω στο όρος Θαβώρ, είδαν την δόξα του Κυρίου, τη δόξα του Θεού, και μετά οι τρεις μαθηταί άκουσαν τη φωνή του Πατρός: «Ούτος εστίν ο Υιός Μου ο αγαπητός». Κατά τη διάρκεια της εμπειρίας του Θεού όλες οι αισθήσεις του ανθρώπου ενοποιούνται, το σώμα μετασκευάζεται, αλλοιώνεται και βλέπει ολόκληρος ο άνθρωπος και ακούει τον Θεό, έχει μέθεξη του Θεού, μέθεξη της αιωνίου ζωής. Άρα όλοι οι προφήτες, όπως κι ο προφήτης Ιωήλ είχαν μέθεξη του Θεού και μάλιστα του Τριαδικού Θεού, γιατί δεν υπάρχει ποτέ ο Χριστός, είτε ως άσαρκος, είτε ως σεσαρκωμένος Λόγος, χωρισμένος από τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα. 07:03 Το δεύτερο σημείο, που είναι συνέχεια του προηγουμένου, είναι ότι οι προφήτες επειδή είχαν εμπειρία του Ζώντος Θεού, Ζωντανό Θεό κι όχι τον Θεό της φιλοσοφίας και των στοχαστών, γι’ αυτό ακριβώς κι έκαναν έναν μεγάλο πόλεμο εναντίον των θρησκειών της εποχής εκείνης, οι οποίες θρησκείες πίστευαν και λάτρευαν έναν ψεύτικο Θεό, τα είδωλα. Ο αγώνας τον οποίο έκανε ο προφήτης Ιωήλ ήταν ένας αγώνας εναντίον της θρησκείας και υπέρ του Ζώντος Θεού, ήταν ένας αγώνας εναντίον των ειδώλων και ουσιαστικά κήρυττε τον Ζωντανό Θεό τον Ζώντα Θεό, «τον Θεό των πατέρων ημών, του Αβραάμ, του Ισαάκ και του Ιακώβ» και με αυτή την έννοια καταδίκαζε άλλους Θεούς ψεύτικους και αλλοτρίους. Και αυτό έχει πολύ μεγάλη σημασία: Οι προφήτες όλοι, όπως και ο προφήτης Ιωήλ αγωνίζονταν εναντίον της θρησκείας. Η θρησκεία έχει μερικά ιδιώματα τα οποία την διαφοροποιούν από την Εκκλησία. 08:30: Η θρησκεία πρώτα-πρώτα συνδέεται με την μαγεία, ως εξιλέωση του Θεού. Οι θρησκευόμενοι προσπαθούν να εξιλεώσουν τον Θεό γιατί νομίζουν ότι ο Θεός είναι πάρα πολύ στεναχωρημένος και θυμωμένος μαζί τους, και κάμνουν μαγικές πράξεις και ενέργειες για να εξιλεώσουν το Θείον. 08:56: Το άλλο στοιχείο της θρησκείας είναι η δεισιδαιμονία, το ότι ταυτίζουν το άκτιστο με το κτιστό και σε όλα τα κτιστά πράγματα βλέπουν τον Θεό, αυτός ο λεγόμενος πανθεϊσμός. Αυτή είναι πράγματι μια δεισιδαιμονία που είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της θρησκείας. 09:25: Και ακόμη ένα άλλο γνώρισμα της θρησκείας είναι ο μυστικισμός, όπως εκφραζόταν και από τον Πλάτωνα και τους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και αυτή η πλατωνική φιλοσοφία, δεν ήταν απλώς μια φιλοσοφία, αλλά στην πράξη της ήταν μια θρησκεία, γιατί πίστευε στο κατά φύσιν αθάνατο της ψυχής και το κατά φύσιν θνητό του σώματος και πίστευε ότι η αθάνατη ψυχή που ήταν κλεισμένη μέσα στη φυλακή του σώματος έπρεπε να ελευθερωθεί μ’ ένα μυστικό τρόπο και να επανέλθει στον αγέννητο κόσμο των ιδεών. Αυτός ο λεγόμενος μυστικισμός είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της θρησκείας, και επομένως πολλές λατρευτικές τελετές, γίνονται με αυτή την προοπτική, μέσα σε αυτή τη νοοτροπία. 10:29: Οι προφήτες αγωνίστηκαν σκληρά εναντίον της θρησκείας, και ο Χριστός είναι Εκείνος ο Οποίος μας απελευθέρωσε από τη θρησκεία που υπήρχε την παλαιά εποχή και σήμερα ίσως υπάρχει, και βεβαίως υπάρχουν τέτοιες θρησκευτικές αντιλήψεις και θρησκείες, οι οποίες λατρεύουν έναν ψεύτικο Θεό. Και όπως λέγεται συνήθως, η θρησκεία που συνδέεται με τη μαγεία, τη δεισιδαιμονία και τον μυστικισμό είναι μια αρρώστια της ανθρώπινης προσωπικότητας, αρρωσταίνει τον άνθρωπο, και ο Χριστός μας ελευθέρωσε από αυτή την αρρώστια της θρησκείας κι έκανε την Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι το Σώμα του Χριστού, η Εκκλησία είναι ο θεανθρώπινος οργανισμός, η Εκκλησία είναι η κοινωνία Θεού και ανθρώπου, κοινωνία ζώντων και κεκοιμημένων, είναι σύνοδος Ουρανού και Γης όπως θα μας πει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Η Εκκλησία είναι συνάντηση Θεού και ανθρώπων και ζώντας μέσα σε αυτό το ευλογημένο Σώμα του Χριστού θεραπευόμαστε και απαλλασσόμαστε από την αρρώστια κάθε θρησκείας. 11:59: Μπορείτε να δείτε, αγαπητοί μου αδελφοί, το τι δημιουργεί η θρησκεία στη σημερινή εποχή. Για παράδειγμα στην Ανατολή, στη Μέση Ανατολή, αλλά όπου υπάρχει και λειτουργεί ο Μουσουλμανισμός, ο Ισλαμισμός, βλέπουμε εκεί καθαρά την αρρώστια της θρησκείας. Εν ονόματι της θρησκείας δημιουργούνται μάχες, αντιπαραθέσεις, αποκεφαλισμοί, βιασμοί, βιαιότητες, και είναι χαρακτηριστικό ότι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, σε μια συνάντηση που είχε κατά τη διάρκεια της αιχμαλωσίας του με κάποιον ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τον ενταφιασμό των Μουσουλμάνων, έναν τασιμάνη, μεταξύ των άλλων του είπε ότι ο Μουσουλμανισμός διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο με την βία και την ηδονή. Προσέφερε ο Μωάμεθ τη βία και την ηδονή στους ανθρώπους και δημιουργούνται τέτοιες καταστάσεις αρρωστημένες με τρομοκρατικές εκδηλώσεις, με αποκεφαλισμούς, με βιαιότητες και νοοτροπίες πολεμικές. 13:14: Αυτή είναι η αρρώστια της θρησκείας εναντίον της οποίας πάλεψαν και αγωνίστηκαν οι προφήτες, ο προφήτης Ιωήλ και όλοι οι άλλοι προφήτες και μας απάλλαξε ο Χριστός και δημιούργησε την Εκκλησία Του. Αλλά αγαπητοί μου αδελφοί, προφήτες δεν υπήρχαν μόνο στην Παλαιά Διαθήκη, προφήτες υπάρχουν και στην Καινή Διαθήκη. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς θα κάνει αυτή την επισήμανση και τη διάκριση: Οι προφήτες στην Παλαιά Διαθήκη έβλεπαν τον άσαρκο Λόγο και συγχρόνως προέβλεπαν και προεφήτευαν την ενανθρώπιση και έβλεπαν τον σεσαρκωμένο Λόγο που θα γεννιόταν στον κατάλληλο καιρό. Οι προφήτες της Καινής Διαθήκης είναι εκείνοι που έχουν κοινωνία με τον σεσαρκωμένο Λόγο, τον ενανθρωπίσαντα Χριστό και ομιλούν και ζουν για την δευτέρα έλευση του σεσαρκωμένου Λόγου, οπότε θα γίνει και η ανάσταση των νεκρών και θα έλθει η Βασιλεία του Θεού. 14:36: Το προφητικό χάρισμα δεν εξέλειπε από την Εκκλησία, παραμένει και σήμερα. Ο επίσκοπος δεν είναι μόνον ο προεστός της ευχαριστιακής συνάξεως είναι και ο προφήτης ο οποίος κηρύττει το Λόγο του Θεού. Είναι ο προφήτης ο οποίος στρέφεται εναντίον κάθε λατρείας ψεύτικης, κάθε θρησκευτικής πίστης η οποία είναι ξένη από τον ζωντανό Θεό, και ομιλεί για το πώς ο άνθρωπος θα αποκτήσει κοινωνία με τον ζώντα Θεό. Κι έτσι δεν είναι μόνο προεστός ευχαριστιακής συνάξεως, αλλά είναι και προφήτης που διδάσκει και καθοδηγεί τον λαό. Είναι το προφητικό χάρισμα που έχει ο επίσκοπος, όπως έχει και το βασιλικό χάρισμα και το αρχιερατικό χάρισμα και την ευλογία του Θεού. 15:34: Με αυτή την έννοια τιμούμε σήμερα και τον σεβασμιότατο μητροπολίτη Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας, αγαπητό μας αδελφό, Ιωήλ. Γιατί δεν έχει απλώς προφητικό όνομα, αλλά έχει και προφητική χάρη, έχει τη χάρη προφήτου, διδάσκει και ομιλεί, αλαθήτως, θα έλεγα, γιατί στηρίζεται πάνω στη διδασκαλία των αγίων Πατέρων κι όχι στη φιλοσοφία. Είναι εκείνος ο οποίος έχει το χάρισμα και διδάσκει, κι έχει το χάρισμα και να ανυμνεί τον ζώντα Θεό και τους ανθρώπους που συνδέονται μαζί Του, τους φίλους του Χριστού, τους αγίους. Και είναι εκείνος ο οποίος τιμά την αρχιεροσύνη και τιμάται από τον Θεό υπερβαλλόντως. Γι’ αυτό κι εμείς τον αγαπάμε, όλη η ιεραρχία, κι όλοι οι ιεράρχαι τον αγαπάμε πάρα πολύ, γιατί είναι ένας σώφρον ιεράρχης που διαθέτει ταπεινό πνεύμα και ταπεινό φρόνιμα, έχει ποιότητα χαρακτήρος, έχει θεοφιλή και ασκητική ζωή, έχει εμπειρία αγιοπνευματική και φυσικά ζει όπως πρέπει να ζουν οι αληθινοί επίσκοποι μέσα στην Εκκλησία. Κι εγώ προσωπικά καυχώμαι για την παρουσία του μέσα στην Εκκλησία, ως παραδελφός του, γιατί έχουμε τους ίδιους γέροντες και λάβαμε από τον ίδιο γέροντα, τον αείμνηστο Καλλίνικο Εδέσσης Πέλλης και Αλμωπίας, την ιεροσύνη και είχαμε την αγάπη, και μας οδήγησε σε δρόμο ορθόδοξο και πραγματικό για να διαθέτουμε και να προσπαθούμε να διαθέσουμε και να έχουμε, ορθόδοξο φρόνιμα και ορθόδοξο ήθος. Γι’ αυτό ευχόμαστε στο Θεό να τον διαφυλάττει με υγεία πολλά χρόνια και να είναι και κόσμημα και της Εκκλησίας μας και αυτής της ιεράς μητροπόλεως. 17:50: Σεβασμιότατε και αγαπητέ εν Χριστώ, αδελφέ μας Ιωήλ, μαζί με τις ευχές τις οποίες έδωσα κι εκ μέρους των παρισταμένων αρχιερέων και των κληρικών και του ευσεβούς λαού, θα ήθελα να σας απευθύνω και μια παράκληση, παράκληση ενός αδελφού που σας αγαπά και νομίζω ότι εκφράζει και την αγάπη και την παράκληση όλων, περιορίσετε λίγο τον χρόνο της εργασίας σας, αναπαύεσθε δι’ ολίγον και επ’ ολίγον, όπως έλεγε ο Χριστός στους μαθητές, περιορίσετε για λίγο τη δράση μέσα στην Εκκλησία, εμείς σας γνωρίζουμε ποιος είστε και ξέρουμε τι προσφέρετε στην Εκκλησία, λίγο οικονομία δυνάμεων για να έχετε υγεία για πολλά χρόνια για να υμνείτε και να δοξάζετε τον Θεό και φυσικά θα δοξαστείτε από Εκείνον γιατί Τον δοξάζετε εν ύμνοις και ωδές πνευματικές και θα έχετε συμπαραστάτες όχι μόνο τον άγιο Ιωήλ τον οποίον εσείς εξαίρετε και επαινείτε, αλλά και όλους τους αγίους τους οποίους υμνογραφείτε. Τα έτη σας να είναι πολλά, υγιεινά, ευφρόσυνα και ευλογημένα από τον Θεό. Αμήν.

Αποτυχία ... Επιτυχία ...

	Αφιερωμένο, σε όσους αισθάνονται ότι απέτυχαν ... και σε όσους νιώθουν ότι πέτυχαν ...: Ο Kim Ung-yong γεννήθηκε στη Σεούλ, στη Νότια Κορέα, το 1963. Μπήκε στο βιβλίο Γκίνες ως το παιδί με το μεγαλύτερο IQ, γύρω στο 210. Στα 3 χρόνια παρακολουθούσε μαθήματα Φυσικής στο πανεπιστήμιο Hanyang και 4 ετών μπορούσε να διαβάζει Κορεατικά, Γιαπωνέζικα, Γερμανικά και Αγγλικά. 8 χρονών κλήθηκε από την NASA στις ΗΠΑ, πήρε πτυχίο και διδακτορικό, και δούλευε ως Πυρηνικός Φυσικός και ερευνητής στη NASA για 5 χρόνια, μέχρι να γίνει 16 χρονών. Τότε, ξαφνικά επέστρεψε στην Κορέα. Σπούδασε Πολιτικός Μηχανικός σε κάποιο ασήμαντο πανεπιστήμιο και εργάστηκε σε κάποιο απλό γραφείο ως κοινός υπάλληλος. Σε συνέντευξη του, λέει: «Όταν επέστρεψα από τις ΗΠΑ διάλεξα μια δουλειά που με ικανοποιούσε. Ότι είχα σπουδάσει στο παρελθόν ήταν για καταστροφικούς σκοπούς, αλλά η καινούργια μου ειδικότητα (Πολιτικός Μηχανικός) δημιουργεί χρήσιμα πράγματα και με ικανοποιεί. Ωστόσο τα πράγματα που με κάνουν ευτυχισμένο είναι ακατανόητα για τον υπόλοιπο κόσμο. Όσο κι αν λέω “Τώρα πλέον είμαι ευτυχισμένος”, οι άλλοι μου λένε “Πώς είναι δυνατόν να συμβαίνει αυτό;” Όταν λέω “Τώρα είμαι ευχαριστημένος από τη δουλειά μου” μου απαντάνε “Θα μπορούσες να ήσουν …“. Χαρακτηρίστηκα ιδιοφυία στο παρελθόν και φαίνεται ότι αυτό σημαίνει ότι θα έπρεπε να γίνω καθηγητής στο Χάρβαρντ ή στο Γέηλ. Θα το ξαναπώ: “Είμαι πιο ευτυχισμένος τώρα ...”» Αυτός που έπαιρνε τη συνέντευξη, όμως, επέμενε ...: «Ναι, αλλά γιατί τα παρατήσατε;» «Για να γίνω ευτυχισμένος! Το μόνο που έκαμνα στις ΗΠΑ ήταν να λύνω προβλήματα σαν μηχανή. Σε κάθε τμήμα υπήρχαν περισσότερα από 20 διαφορετικά ερευνητικά εργαστήρια, αλλά κανείς δεν ήξερε, καν, τι συνέβαινε στο διπλανό του δωμάτιο. Η μυστικότητα ήταν ζωτικής σημασίας και κάθε σημαντικό αποτέλεσμα απλώς το παρέδιδες σε κάποιο ανώτερο. Αναρωτιέμαι τώρα, αν υπήρχαν ομοιότητες μεταξύ των αυτοκτονιών των φοιτητών του KAIST και της δικής μου κατάστασης τότε. [Η Κορέα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αυτοκτονιών μεταξύ των ανεπτυγμένων χωρών, περίπου 31 αυτοκτονίες στους 100.000 κατοίκους τον χρόνο. Στο KAIST (Korea Advanced Institute of Science and Technology), όπου φοιτούν 8.000 φοιτητές το αναμενόμενο θα ήταν 2,5 αυτοκτονίες τον χρόνο. Οι Ειδήσεις ασχολήθηκαν με τις αυτοκτονίες στο KAIST το 2010 επειδή σε διάστημα 5 μηνών αυτοκτόνησαν 9 φοιτητές και από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο του 2011 είχαν αυτοκτονήσει τέσσερεις φοιτητές και ένας καθηγητής του KAIST]. (The KAIST Suicides. Απρίλιος 2011 - http://blogs.wsj.com/). Σήμερα ο Kim Ung-yong είναι 51 χρονών και από το 2007 έχει εκπληρώσει το όνειρό του να γίνει καθηγητής στο Chungbuk National University. Ζει μια ήσυχη ζωή, μακριά από τα «φώτα» της δημοσιότητας: «Όταν κλωτσάω τη μπάλα με τον γιο μου ή πίνω καφέ με τους συναδέλφους μου στη δουλειά ... είμαι ο ευτυχέστερος άνθρωπος». Πηγή: http://www.quora.com/

Mihaly Csikszentmihalyi: «Ροή, το μυστικό της ευτυχίας»

	Βιογραφία «Ροή» Εργογραφία στα αγγλικά. Εργογραφία στα ελληνικά. TED.com: «Ροή, το μυστικό της ευτυχίας» Ο Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ), πρώην διευθυντής του τμήματος Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Σικάγο, αναρωτιέται, «Τι είναι αυτό που κάνει τη ζωή, να αξίζει να τη ζεις;» Διαπιστώνοντας ότι τα χρήματα δεν μπορούν να μας κάνουν ευτυχισμένους, ερεύνησε όσους βρίσκουν ευχαρίστηση και διαρκή ικανοποίηση σε δραστηριότητες που τους ανατροφοδοτούν. Με το πρωτοποριακό του έργο, συνέβαλε στην κατανόηση της ευτυχίας, της δημιουργικότητας, της ολοκλήρωσης του ανθρώπου και εισήγαγε την έννοια της «ροής» για να ονοματίσει μια κατάσταση αυξημένης εστίασης, βύθισης, ευφορίας και ανατροφοδότησης, που παρατήρησε ότι βιώνουν άνθρωποι πετυχημένοι σε ποικίλες δραστηριότητες όπως η τέχνη, το παιχνίδι ή η εργασία. Όταν κάποιος βιώνει την κατάσταση της «ροής» συμμετέχει πλήρως σ’ αυτό που κάμνει, είναι δοσμένος και αφοσιωμένος σε αυτή του τη δραστηριότητα και ανατροφοδοτείται από την ίδια του την ενασχόληση με κάτι που τον εμπνέει. Ο χρόνος «σταματάει», ο άνθρωπος βιώνει μια ήπια ευχάριστη έκσταση, είναι εκτός του εγωτικού εαυτού του (δεν κατακλύζεται από σκέψεις και επιθυμίες), ζει στο παρόν, στο «τώρα» και πετυχαίνει το βέλτιστο αποτέλεσμα με την μικρότερη δυνατή προσπάθεια. Ο Csikszentmihalyi, λέει ότι η δημιουργικότητα είναι κεντρική πηγή νοήματος στη ζωή μας. Κορυφαίος ερευνητής της Θετικής Ψυχολογίας, αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη των παραγόντων που κάμνουν τους ανθρώπους ευτυχισμένους: ο προ-μετωπιαίος φλοιός κάνει πολλά πράγματα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι «Όταν καταγινόμαστε με κάτι (με δημιουργικότητα), νιώθουμε ότι ζούμε πιο έντονα, ότι ζούμε περισσότερο από ό,τι το υπόλοιπο διάστημα της ζωής μας». Βιογραφία Ο Τσίκζεντμιχαϊ γεννήθηκε 29 Σεπτεμβρίου 1934 (79 ετών), στο Φιούμε, της Ιταλίας (στη σημερινή Ριέκα της Κροατίας) από γονείς ούγγρους. Μεγαλώνοντας έμαθε Ουγγρικά, Ιταλικά και Γερμανικά. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου πέρασε μεγάλο διάστημα σε ιταλικό στρατόπεδο αιχμαλώτων. Κατά την παραμονή του στο στρατόπεδο, ανακάλυψε το σκάκι και διαπίστωσε ότι ήταν ένας εξαιρετικός τρόπος για να αποσπάει την προσοχή του από αυτά που συνέβαιναν γύρω του, κάτι που πιστεύει ότι τον βοήθησε πολύ να ξεπεράσει τις δυσκολίες της φυλακής. Σε ηλικία 16 ετών, το 1950, ταξίδεψε στην Ελβετία όπου είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει μια διάλεξη του Καρλ Γιουνγκ. Όπως λέει ο ίδιος: «Σαν παιδί συνειδητοποίησα πόσοι λίγοι από τους ενήλικους που ήξερα μπόρεσαν να αντέξουν τις τραγωδίες του πολέμου, πόσοι λίγοι από αυτούς μπόρεσαν να ξαναχτίσουν μια φυσιολογική, γεμάτη, και ευτυχισμένη ζωή όταν η εργασία τους, το σπίτι τους, η ασφάλειά τους καταστράφηκαν από τον πόλεμο. Έτσι, ενδιαφέρθηκα να κατανοήσω τι συνεισφέρει σε μία ζωή που έχει αξία και σημασία. Και προσπάθησα, ως παιδί, ως έφηβος, να διαβάσω φιλοσοφία και να ασχοληθώ με την τέχνη και τη θρησκεία και με πολλά άλλα μονοπάτια που έβλεπα ως πιθανές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση. Και τελικά κατέληξα να ασχοληθώ με την ψυχολογία από τύχη. Παραβρέθηκα σε μια διάλεξη του Καρλ Γιουνγκ με θέμα τους ιπτάμενους δίσκους. Αντί να μιλήσει για μικρά πράσινα ανθρωπάκια, μίλησε για το ότι ο ψυχισμός των Ευρωπαίων είχε τραυματιστεί από τον πόλεμο και πως τώρα πρόβαλαν ιπτάμενους δίσκους στον ουρανό» . («Ροή, το μυστικό της Ευτυχίας» - http://www.ted.com/). Το 1956 μετανάστευσε στις ΗΠΑ με σκοπό να σπουδάσει Ψυχολογία. Το 1960 αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και το 1965 πήρε το διδακτορικό. Από το 1969 μέχρι το 2000 δίδασκε Ψυχολογία στο πανεπιστήμιο του Σικάγο και από το 2004 διδάσκει Ψυχολογία και Μάνατζμεντ στο πανεπιστήμιο Claremont Graduate της Καλιφόρνια, με έμφαση στην αισιοδοξία, τα κίνητρα και την ευθύνη και διευθύνει το Κέντρο Ερευνών για την Ποιότητα της Ζωής (The Quality of Life Research Center) στη Καλιφόρνια. «Τα τελευταία είκοσι χρόνια ερευνά θέματα τα οποία σχετίζονται με τη “Ροή”, με χρηματοδότες την Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας αλλά και ποικίλες άλλες ιδιωτικές επιχορηγήσεις, με κυριότερη αυτή του Ιδρύματος Spencer. Το ενδιαφέρον για το έργο του, πέρα από τους ακαδημαϊκούς κύκλους, είναι τεράστιο. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και εφημερίδες, όπως Psychology Today, New York Times, Washington Post, Chicago Tribune, Omni, Newsweek, κ.ά. Έχει επίσης γράψει τo Beyond Boredom and Anxiety και υπήρξε συμπράττων συγγραφέας στα The Creative Vision, The Meaning of Things και Being Adolescent. Είναι μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Εκπαίδευσης (National Academy of Education) και της Εθνικής Ακαδημίας Κοινωνικών Επιστημών Ελεύθερου Χρόνου (National Academy of Leisure Sciences) (και της Ακαδημίας Επιστημών της Ουγγαρίας). Υπήρξε διοικητικό μέλος στο Ίδρυμα Fulbright και σήμερα συμμετέχει σε αρκετές επιτροπές, συμπεριλαμβανομένου του Τμήματος Συμβούλων της Encyclopaedia Britannica. Έχει εμφανιστεί σε πολλές εκπομπές ξένων τηλεοπτικών δικτύων, όπως το BBC και η RAI, και συμμετείχε σε αρκετούς ωριαίους κύκλους προγραμμάτων του “Nova”». (Εκδόσεις Καστανιώτη - http://www.kastaniotis.com/). «Ροή» O Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ) έγινε ευρύτατα γνωστός από τη θεωρία του για τη «Ροή» που παρουσίασε στο βιβλίο του: «Flow: The Psychology of Optimal Experience» («Ροή: Η Ψυχολογία της Βέλτιστης Εμπειρίας» Για την ελληνική έκδοση προτιμήθηκε ο τίτλος: «Ροή: Η ψυχολογία της ευτυχίας» εκδόσεις Καστανιώτη 2009 - http://www.kastaniotis.com/). Σύμφωνα με τον Τσίκζεντμιχαϊ οι άνθρωποι είναι ευτυχισμένοι όταν βρίσκονται στην κατάσταση της ροής, ένα είδος εσωτερικής έμπνευσης που προκαλεί έντονη συγκέντρωση/εστίαση σε κάποια ασχολία. Ο ίδιος περιγράφει τη Ροή ως «την πλήρη συμμετοχή σε μια δραστηριότητα. Το εγώ απουσιάζει. Ο χρόνος ρέει αρμονικά. Κάθε δράση, κίνηση, σκέψη αναδύεται με αρμονική συέχεια από την προηγούμενη, σαν ένα μουσικό κομμάτι τζαζ. Συμμετέχει ολόκληρη η ύπαρξη και αξιοποιούνται στο έπακρο όλες οι ικανότητες». Έχει γράψει πολλά βιβλία και άρθρα σχετικά με την έρευνα που διενεργεί σχετικά με τη ροή, τη χαρά και την ικανοποίηση, την πληρότητα. Όταν βρίσκεται κάποιος στη κατάσταση της ροής γεμίζει εσωτερική ικανοποίηση. Είναι πλήρως ενεργοποιημένος, συγκεντρωμένος, δημιουργικός και παραγωγικός, ξεχνάει τον «εαυτό» του. Αφηγείται ο Τσίκζεντμιχαϊ: Για να ξεκινήσω την έρευνα για τη Ροή, περίπου πριν από 40 χρόνια, άρχισα να μελετάω δημιουργικούς ανθρώπους, στην αρχή καλλιτέχνες και επιστήμονες και ούτω καθεξής, επιδιώκοντας να κατανοήσω τι τους έκανε να νιώθουν ότι η ζωή τους αποκτούσε αξία με το να ασχολούνται με πράγματα για τα οποία πολλοί από αυτούς δεν περίμεναν ούτε δόξα ούτε χρήματα, αλλά που έδινε νόημα και αξία στη ζωή τους. Ένας από τους κορυφαίους Αμερικάνους συνθέτες, τη δεκαετία του '70 μου έδωσε συνέντευξη περίπου 40 σελίδων. Αλλά το παρακάτω μικρό απόσπασμα αποτελεί μια καλή ανακεφαλαίωση στο τι είπε στη συνέντευξη. Περιγράφει πως νιώθει όταν η σύνθεση πάει καλά: «Κι εσύ βλέπεις τον εαυτό σου να βυθίζεται σε μια εκστατική κατάσταση, σε σημείο που νιώθεις ότι σχεδόν δεν υπάρχεις. Το χέρι μοιάζει να μην ακολουθεί το σώμα και δεν έχω σχέση με τα όσα συμβαίνουν. Απλώς κάθομαι εκεί, παρατηρητής, σε μια κατάσταση δέους και θαυμασμού. Κι έτσι, απλά, όλα ξεχειλίζουν από μόνα τους» Και το περιγράφει ως μια κατάσταση έκστασης. Έκσταση στα αρχαία Ελληνικά σήμαινε το να στέκεσαι δίπλα σε κάτι, στο περιθώριο του. Και μετά ουσιαστικά έγινε αναλογία για μια διανοητική κατάσταση όπου νιώθεις ότι αυτό που κάνεις δεν είναι μέρος της καθημερινής σου ρουτίνας. Έτσι έκσταση ουσιαστικά σημαίνει να περνάς σε μια άλλη πραγματικότητα. Λέει λοιπόν στη συνέντευξή του ότι είναι σαν να εισέρχεσαι σε μια διαφορετική πραγματικότητα. Λέει επίσης ότι η εμπειρία είναι τόσο έντονη που αισθάνεται λες και δεν υπάρχει. Και αυτό ακούγεται ως μια ρομαντική υπερβολή. Αλλά, στην πραγματικότητα, το νευρικό μας σύστημα αδυνατεί να επεξεργαστεί περισσότερα από 110 bit πληροφορίας ανά δευτερόλεπτο. Προκειμένου ακούγοντάς με να καταλάβετε τι λέω, χρειάζεται να επεξεργαστείτε περίπου 60 bit ανά δευτερόλεπτο. Για αυτό δεν μπορείτε να ακούσετε πάνω από δυο ανθρώπους. Δεν μπορείτε να κατανοήσετε όταν περισσότεροι από δύο άνθρωποι σας απευθύνονται. Όταν έχετε πραγματικά απορροφηθεί σε αυτήν την ευχάριστη διαδικασία του να δημιουργήσετε κάτι καινούριο, όπως αυτός ο άνδρας, δεν του περισσεύει αρκετή συγκέντρωση για να παρατηρήσει πώς νιώθει το σώμα του ή να σκεφτεί τα προβλήματα στο σπίτι του. Δεν μπορεί να νιώσει ότι είναι πεινασμένος ή κουρασμένος. Το σώμα του εξαφανίζεται, η ταυτότητά του εξαφανίζεται από τη συνείδησή του, γιατί δεν διαθέτει αρκετή προσοχή, όπως όλοι μας, για να κάνει καλά κάτι που απαιτεί αρκετή συγκέντρωση. Και την ίδια στιγμή να αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του. Έτσι η ύπαρξη προσωρινά έχει μπει στην άκρη. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι το χέρι του φαίνεται σαν να κινείται από μόνο του. Αυτή η αυτόματη, αυθόρμητη διαδικασία που περιγράφει μπορεί να συμβεί μόνο σε κάποιο άτομο που είναι πολύ καλά εξασκημένο και έχει αναπτύξει τεχνική. Και έχει καταλήξει κοινός τόπος στη μελέτη της δημιουργικότητας ότι δεν μπορείς να δημιουργήσεις τίποτα χωρίς, το λιγότερο, 10 χρόνια εμβάθυνσης στην τεχνική γνώση ενός συγκεκριμένου τομέα. Είτε είναι μαθηματικά είτε μουσική, απαιτείται τόσος καιρός για να μπορείς να ξεκινήσεις να αλλάζεις κάτι με τέτοιο τρόπο που να το βελτιώνεις από ότι ήταν πριν. Όταν αυτό συμβαίνει αναφέρει ότι η μουσική απλά ρέει προς τα έξω. Και με βάση όλες αυτές τις συνεντεύξεις, αυτή είναι μια συνέντευξη που έκανα πριν από 30 χρόνια, και ήταν πολλοί εκείνοι που το περιέγραψαν ως μια πηγαία ροή ώστε να ονομάσω αυτό τον τύπο εμπειρίας, "εμπειρία ροής". Και αυτό συμβαίνει σε διαφορετικούς χώρους. Μπορείτε να βρεθείτε σε κατάσταση ροής, και θα είναι όταν η πρόκληση είναι υψηλότερη από το μέσο όρο και οι ικανότητες είναι επίσης πάνω από το μέσο όρο. Και μπορεί να κάνετε πράγματα με διαφορετικό τρόπο από άλλους, αλλά για όλους που βρίσκονται στο κανάλι ροής, θα είναι όταν κάνετε αυτό που πραγματικά σε αρέσει να κάνετε, να παίζετε πιάνο, πιθανώς, να είστε με τον καλύτερό σας φίλο, ίσως δουλεύοντας, εάν η δουλειά είναι αυτό που σας παρέχει την κατάσταση ροής. Δυστυχώς, η εμπειρία πολλών ανθρώπων βρίσκεται στην απάθεια. Σε αυτήν την εμπειρία συνεισφέρει περισσότερο το να παρακολουθείς τηλεόραση και αμέσως μετά το να κάθεσαι στην τουαλέτα. Και, αν και μερικές φορές παρακολουθώντας τηλεόραση, περίπου το 7 - 8% του χρόνου είναι σε κατάσταση ροής, αλλά αυτό είναι όταν επιλέγεις το πρόγραμμα που πραγματικά θέλεις να παρακολουθήσεις και λαμβάνεις ανατροφοδότηση από αυτό. (Από την ομιλία του Τσίκζεντμιχαϊ στο TED το 2004 με τίτλο: «Ροή, το μυστικό της Ευτυχίας»). Αυτή η εμπειρία είναι θαυμάσια: το χαρακτηριστικό σημάδι της ροής είναι μια αίσθηση αυθόρμητης χαράς, και αγαλλίασης. Είναι μια κατάσταση στην οποία οι άνθρωποι απορροφώνται εντελώς από αυτό που κάνουν, δίνοντας την αμέριστη προσοχή τους στο έργο που έχουν να εκτελέσουν, ενώ η αντίληψή τους γίνεται ένα με τις πράξεις τους. Πράγματι, η ροή ανακόπτεται αν συλλογίζεται κανείς πολύ έντονα τα όσα συμβαίνουν. Ακόμα και η ίδια η σκέψη «αυτό το κάνω καταπληκτικά» μπορεί να διασπάσει την αίσθηση της ροής. Η προσοχή συγκεντρώνεται τόσο πολύ, που οι άνθρωποι συνειδητοποιούν μόνο το στενό πλαίσιο της αντίληψης που συνδέεται με τον άμεσο στόχο, και χάνουν την αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Ένας χειρούργος, για παράδειγμα, θυμάται μια πολύ δύσκολη εγχείρηση κατά την οποία βρέθηκε σε ροή. Όταν ολοκλήρωσε την επέμβαση, πρόσεξε μια στοίβα πέτρες και σοβάδες στο πάτωμα του χειρουργείου και ρώτησε τι είχε συμβεί. ... ενώ εκείνος ήταν αφοσιωμένος στην εγχείρηση, ένα μέρος από το ταβάνι είχε υποχωρήσει. Δεν το είχε πάρει είδηση. Η ροή είναι μια κατάσταση λήθης του εαυτού, το αντίθετο της περισυλλογής και της ανησυχίας. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε ροή είναι τόσο απορροφημένοι με το έργο που έχουν μπροστά τους, ώστε χάνουν την αίσθηση του (καθημερινού) εαυτού τους, εγκαταλείπουν τις μικρές (καθημερινές) ανησυχητικές σκέψεις, την υγεία, τους λογαριασμούς που τρέχουν, ακόμα και την ίδια την ευημερία της καθημερινής ζωής. Υπό την έννοια αυτή οι στιγμές της ροής είναι «εκτός Εγώ». Άνθρωποι που βρίσκονται σε ροή επιδεικνύουν έναν δεξιοτεχνικό έλεγχο πάνω σε αυτό που επιτελούν και οι αντιδράσεις τους είναι απόλυτα εναρμονισμένες με τις εναλλασσόμενες απαιτήσεις της εργασίας τους. Και παρόλο που οι άνθρωποι έχουν τις καλύτερες επιδόσεις σε κατάσταση ροής, δεν ενδιαφέρονται για το πόσο καλά πηγαίνουν, ούτε απασχολούνται με σκέψεις επιτυχίας ή αποτυχίας - αυτό που τους παρακινεί είναι η ίδια η αγαλλίαση της εργασίας τους. Η είσοδος σ’ αυτή τη ζώνη μπορεί να επιτευχθεί όταν οι άνθρωποι βρίσκουν ένα έργο στο οποίο έχουν ειδικευθεί, και το αναλαμβάνουν σε ένα επίπεδο που θέτει ελαφρά την ικανότητά τους σε δοκιμασία. Όπως μου είπε ο Τζικτζεντμιχάλι: «Οι άνθρωποι φαίνονται ότι συγκεντρώνονται περισσότερο όταν απαιτούνται από αυτούς λίγα περισσότερα από τα συνηθισμένα, και είναι ικανοί να δώσουν περισσότερα από τα συνηθισμένα. Αν απαιτούνται λίγα από αυτούς, οι άνθρωποι πλήττουν. Αν απαιτούνται πάρα πολλά από αυτούς αγχώνονται. Η ροή επέρχεται στη λεπτή ζώνη μεταξύ πλήξης και άγχους. Η αυθόρμητη ευχαρίστηση, χάρη και αποτελεσματικότητα που χαρακτηρίζουν τη ροή δε συμβιβάζονται με τις «συγκινησιακές πειρατείες», στις οποίες οι μεταιχμιακές εξάρσεις (θυμού ή επιθυμίας) μπλοκάρουν τον υπόλοιπο εγκέφαλο. Η ποιότητα της προσοχής στη ροή είναι χαλαρή, αν και πολύ εστιασμένη. Πρόκειται για μια συγκέντρωση πολύ διαφορετική από την προσπάθεια να εστιάσουμε σε κάτι την προσοχή μας όταν νιώθουμε κούραση ή πλήξη, ή όταν η προσοχή μας καταλαμβάνεται από οχληρά συναισθήματα, όπως είναι το άγχος ή ο θυμός. Στη ροή υπάρχει ένα συναίσθημα ήπιας έκστασης. Αυτή η έκσταση μοιάζει να είναι ένα υπο-προϊόν της εστίασης της προσοχής που είναι απαραίτητη προϋπόθεση της ροής. Παρατηρώντας ένα άτομο σε ροή, έχουμε την εντύπωση ότι το δύσκολο είναι εύκολο. Η άριστη επίδοση μοιάζει φυσιολογική και συνηθισμένη. ... μέσα στο μυαλό επαναλαμβάνεται ένα παρόμοιο παράδοξο: οι πιο απαιτητικοί στόχοι επιτυγχάνονται με τη λιγότερη κατανάλωση νοητικής ενέργειας. Στη ροή ο εγκέφαλος βρίσκεται σε μια «ψύχραιμη» κατάσταση, όπου η εγρήγορση και οι αναστολές του νευρικού κυκλώματος εναρμονίζονται με τις απαιτήσεις της στιγμής. Όταν οι άνθρωποι εμπλέκονται σε δραστηριότητες που αιχμαλωτίζουν αμαχητί την προσοχή τους και την απασχολούν, ο εγκέφαλος τους «ηρεμεί», με την έννοια ότι παρουσιάζει μια ελάττωση της διέγερσης του φλοιού. Μια έντονη αυτοσυγκέντρωση – εστίαση που πυροδοτείται από ανησυχία – προκαλεί αυξημένη δραστηριοποίηση του φλοιού. Όμως η ζώνη της ροής και της άριστης απόδοσης μοιάζει σαν όαση αποτελεσματικότητας του φλοιού με την ελάχιστη κατανάλωση νοητικής ενέργειας. ... Στην κατάσταση αυτή ακόμα και η σκληρή δουλειά μπορεί να είναι αναζωογονητική και ανανεωτική, και όχι εξαντλητική. … το κίνητρο για να βελτιωθούμε περισσότερο σε κάτι, είτε είναι βιολί είτε χορός είτε μελέτη της γενετικής, είναι τουλάχιστον εν μέρει το να βρισκόμαστε σε ροή ενώ ασχολούμαστε με αυτό. … όσοι κατά τα φοιτητικά τους χρόνια είχαν γευθεί την αγνή χαρά της ζωγραφικής αυτής καθαυτήν είχαν γίνει τελικά σοβαροί καλλιτέχνες. Αυτού που είχαν παροτρυνθεί να ακολουθήσουν τις Καλές Τέχνες κάνοντας όνειρα για φήμη και πλούτη, ως επί το πλείστον απομακρύνθηκαν από την τέχνη μετά την αποφοίτησή τους. Όπως ακριβώς η ροή είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την υπεροχή σε μια τεχνική, ένα επάγγελμα ή μια τέχνη, το ίδιο συμβαίνει και με τη μάθηση. Οι σπουδαστές που μπαίνουν σε ροή κατά τη διάρκεια της μελέτης τους έχουν καλύτερες επιδόσεις, σχεδόν ανεξάρτητες από τις δυνατότητές τους, όπως αυτές μετρήθηκαν από τα τεστ επιδόσεων.Οι φοιτητές με τις υψηλές επιδόσεις ένιωθαν με τη μελέτη τους να απορροφώνται ευχάριστα και να μπαίνουν σε ροή … οι φοιτητές με τις χαμηλές επιδόσεις έβρισκαν ικανοποίηση και έμπαιναν σε ροή στις συναναστροφές και όχι στη μελέτη. Οι φοιτητές που πετυχαίνουν, και εκμεταλλεύονται στο έπακρο το δυναμικό τους, παρασύρονται πιο συχνά σε εντατική μελέτη, επειδή τους βάζει σε μια κατάσταση ροής. «Η ροή είναι μια εσωτερική κατάσταση που σημαίνει ότι το παιδί ασχολείται με κάτι που του ταιριάζει. Πρέπει να βρεις κάτι που σου αρέσει και να μείνεις σ’ αυτό». … Το παιδί αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι η επιδίωξη του συγκεκριμένου τομέα – είτε είναι ο χορός είτε τα μαθηματικά είτε η μουσική – είναι η πηγή της χαράς της ροής. Και από τη στιγμή που απαιτείται να σπρώξει κανείς στα άκρα τις ικανότητές του για να φθάσει σε ροή, έχει ένα πρωταρχικό κίνητρο για να βελτιώνεται όλο και περισσότερο. Το παιδί γίνεται ευτυχισμένο. … Και ποιος δε θυμάται το σχολείο, τουλάχιστον κάποιες στιγμές του, ως ατέλειωτες ζοφερές ώρες πλήξης, τονισμένες από στιγμές εντονότατου άγχους; Η επιδίωξη της ροής μέσω της μάθησης είναι μια πιο ανθρώπινη, φυσιολογική και, πιθανότατα, πιο αποτελεσματική μέθοδος για να θέσουμε τα συναισθήματα στην υπηρεσία της παιδείας. (Daniel Goleman, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 1998, σ. . 141-146). Ροή, είναι η αυτοσυγκέντρωση σε μια ευχάριστη δραστηριότητα, που ζητάει από σένα να δώσεις το μέγιστο των ικανοτήτων σου. Το μυστικό είναι να την αφήνεις να σε απορροφάει, να τη ζεις με όλη σου την καρδιά. Βασικό χαρακτηριστικό της είναι η αυθόρμητη χαρά και η έξαψη που μας συνεπαίρνει, όταν κάνουμε κάτι που μας αρέσει. Εκείνες τις στιγμές δε σκεφτόμαστε τίποτα άλλο εκτός από εκείνο, στο οποίο είμαστε αφοσιωμένοι. Ανία, κατάθλιψη και άγχος δεν έχουν καμία θέση στη ροή. Όταν δίνουμε όλη την προσοχή μας και απολαμβάνουμε αυτό που κάνουμε η αίσθηση του χρόνου και του «εγώ» χάνονται. Δεν κουράζει η δουλειά, κουράζει η απορρύθμιση, η δουλειά χωρίς ροή: «Όσο εργάζεται κανείς με πνευματικό τρόπο, δεν μπορεί να κουραστεί το σώμα του» (Γερ. Γαβριηλία, Η Ασκητική της Αγάπης, 2η έκδ. Ιανουάριος 1997, σ. 380). «Τι κρίμα, παιδάκι μου, που δεν ξέρεις ακόμα ν’ αγαπάς. Όποιος αγαπά πραγματικά, δεν κουράζεται» (Γερ. Γαβριηλία, Η Ασκητική της Αγάπης, 2η έκδ. Ιανουάριος 1997, σ. 130). Και μια πολύ σημαντική λεπτομέρεια: «Η Ροή βραχυκυκλώνεται από την αυτογνωσία», «Flow, is short-circuited by self-awareness» (The Encyclopedia of Positive Psychology, λήμμα Savoring, σελ. 857) (Shane J. Lopez , The Encyclopedia of Positive Psychology, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication 2009, λήμμα Savoring – Απόλαυση, σελ. 857. Στο Διαδίκτυο: http://www.blackwellreference.com/ και http://torcache.net/). Η προσπάθεια για αυτοανάλυση και αυτογνωσία βραχυκυκλώνει τη Ροή, απορρυθμίζει, μειώνει την ένταση της εμπειρικής αυτής κατάστασης. «Η ροή ανακόπτεται, αν συλλογίζεται κανείς πολύ έντονα τα όσα συμβαίνουν. Ακόμα και η ίδια η σκέψη "αυτό το κάνω καταπληκτικά" μπορεί να διασπάσει την αίσθηση της ροής» (Daniel Goleman, Η Συναισθηματική Νοημοσύνη, εκδ. Ελληνικά Γράμματα, 1998, σ. 141-144). Τηρουμένων των αναλογιών κάτι αντίστοιχο αναφέρει και ο π. Σωφρόνιος: «Στην κατά Θεόν ζωή μου συνέβαινε αρκετές φορές, μόλις συνειδητοποιούσα με τη λογική μου (με την “αριστερά μου”) αυτό που γινόταν μέσα μου κατά συγκατάβαση Θεού, ένιωθα το Φως να με εγκαταλείπει» (Αρχιμ. Σωφρονίου, Οψόμεθα τον Θεόν Καθώς Εστι, εκδ. Ι.Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 2010, σελ. 279). Και αλλού: «Η λογική αυτοεξέταση κατά την ώρα της θείας επισκέψεως όχι μόνο υποβιβάζει την ένταση της θεωρίας του Φωτός, αλλά οδηγεί και στην κατάπαυση της ενεργούσης θεωρίας» (Αρχιμ. Σωφρονίου, Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης (1866-1938), εκδ. Ι.Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας 2011, σελ. 239-241). Καθώς και ο άγιος Πορφύριος: «Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου. Να μην παίρνει είδηση ο κακός εαυτός. Να ζείτε τον Παράδεισο και να μην το γνωρίζει ο κακός εαυτός σας και το φθονήσει» (Βίος και Λόγοι, Γέρ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ι. Μονή Ζωοδόχου Πηγής, Β’ έκδ. Απρίλιος 2003, σ. 269). Και αλλού: «Η πνευματική εργασία που κάνετε στα βάθη της ψυχής σας να γίνεται μυστικά να μη γίνεται αντιληπτή όχι μόνο απ’ τους άλλους αλλά ούτε κι από σας τους ίδιους. Ό,τι κάνει ο καλός εαυτός σας, ας μην το παίρνει είδηση ο κακός. “Μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου”. “Αριστερά” είναι ο αντίθετος εαυτός μας, που, όταν το πάρει είδηση, θα τα χαλάσει όλα. Ο αντίθετος είναι ο κακός εαυτός μας – το λέμε έτσι πιο εξευγενισμένα. Νέος είναι ο εν Χριστώ εαυτός μας, ενώ ο άλλος είναι ο παλαιός. Χρειάζεται τέχνη για να μην παίρνει είδηση ο παλαιός. Χρειάζεται τέχνη και κυρίως η χάρις του Θεού. Υπάρχουν μερικά μυστικά. … Για παράδειγμα θέλετε να γευθείτε μια χαρά απ’ τον Θεό; Ποιο είναι εδώ το μυστικό; Έστω κι αν την πιστεύετε κι αν τη ζητάτε τη χαρά και λέτε, “δεν μπορεί παρά να μου τήνε δώσει ο Θεός”, Εκείνος δεν τη δίδει. Και αιτία είστε εσείς οι ίδιοι. Όχι ότι ο Θεός δεν θέλει να τη δώσει αυτή τη χαρά, αλλά όλο το μυστικό είναι η δική μας απλότης και απαλότης. Όταν λείπει η απλότης και λέτε, “θα κάνω αυτό κι ο Θεός θα μου δώσει αυτό που ζητώ, θα κάνω εκείνο, θα κάνω το άλλο …” δεν γίνεται. Ναι να κάνω τούτο το άλλο αλλά με τόση μυστικότητα, με τότη απλότητα, με τόση απαλότητα, ώστε κι εγώ ο ίδιος που το ζητάω να μην το παίρνω είδηση. Απλά, απαλά θα κάνετε το καθετί. … Ο αγαθός, ο καλοκάγαθος, αυτός που δεν έχει πονηρούς λογισμούς, ελκύει την χάρι του Θεού. Κυρίως η αγαθότητα και η απλότητα ελκύουν την χάρι του Θεού· είναι οι προϋποθέσεις, για να έλθει ο Θεός και “μονήν ευρήσει”. Αλλά πρέπει να γνωρίζει ο αγαθός και τις πονηριές του διαβόλου και των ανθρώπων, διότι πολύ θα ταλαιπωρείται» (Βίος και Λόγοι, Γέρ. Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ι. Μονή Ζωοδόχου Πηγής, Β’ έκδ. Απρίλιος 2003, σ. 295-298). Η ροή είναι η μεταφορά ενέργειας–πληροφορίας στα υγρά. Αντίστοιχα η μεταφορά ενέργειας–πληροφορίας στα αέρια ονομάζεται πνοή. Πνοή, πνεύμα, πνευματική ζωή, ζωή στη κατάσταση της Ροής. Σημαντικότερα βιβλία του Τσίκζεντμιχαϊ: Εργογραφία στα αγγλικά. • Csikszentmihalyi, Mihaly (1975). Beyond Boredom and Anxiety: Experiencing Flow in Work and Play, San Francisco: Jossey-Bass. • Csikszentmihalyi, Mihaly (1978) Intrinsic Rewards and Emergent Motivation in The Hidden Costs of Reward : New Perspectives on the Psychology of Human Motivation eds Lepper, Mark R;Greene, David, Erlbaum: Hillsdale: NY 205-216 • Csikszentmihalyi, Mihaly and Csikszentmihalyi, Isabella Selega, eds. (1988). Optimal Experience: Psychological studies of flow in consciousness, Cambridge: Cambridge University Press. • Csikszentmihalyi, Mihaly (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. New York: Harper and Row. Το βιβλίο αυτό έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά: Ροή: η ψυχολογία της Ευτυχίας Ο ψυχολόγος Csikszentmihalyi με τη φημισμένη του έρευνα για τη «βέλτιστη εμπειρία» μας έδειξε ότι αυτό που κάμνει μια εμπειρία πραγματικά απολαυστική είναι μια κατάσταση της συνείδησης που ονόμασε «ροή». Κατά τη διάρκεια της ροής οι άνθρωποι βιώνουν βαθιά απόλαυση, δημιουργικότητα και ένα βίωμα ολοκληρωτικής εμπλοκής με τη ζωή, ζουν έντονα, νιώθουν ότι είναι απόλυτα ζωντανοί. Σε αυτή τη νέα έκδοση του κλασικής του πλέον, πρωτοποριακής εργασίας προτείνει τρόπους με τους οποίους μπορούμε να ελέγχουμε αυτή την κατάσταση και να μην την αφήνουμε στη τύχη. Ροή: Η ψυχολογία της βέλτιστης εμπειρίας μας διδάσκει, βάζοντας στη σειρά τις πληροφορίες που έρχονται στη συνείδησή μας, να ανακαλύψουμε την αληθινή ευτυχία και να βελτιώσουμε σημαντικά την ποιότητα της ζωής μας. (Μετάφραση από www.amazon.com) • Csikszentmihalyi, Mihaly (1994). The Evolving Self, New York: Harper Perennial. • Csikszentmihalyi, Mihaly (1996). Creativity : Flow and the Psychology of Discovery and Invention. New York: Harper Perennial. Το βιβλίο του Csikszentmihalyi «Δημιουργικότητα: Η Ροή και η Ψυχολογία της Ανακάλυψης και της Εφεύρεσης», βασισμένο σε συνεντεύξεις με 91 διεθνώς αναγνωρισμένους δημιουργικούς ανθρώπους –μεταξύ των οποίων ο νομπελίστας φυσικός John Bardeen http://en.wikipedia.org/ 1908-1991, η καλλιτέχνης-performer Kitty Carlisle Hart http://en.wikipedia.org/ (1910-2007), η συγγραφέας Denise Levertov http://en.wikipedia.org/ (1923-1997), ο μουσικός της τζαζ Oscar Peterson http://en.wikipedia.org/ (1925-2007), ο διευθυντής-ηλεκτρονικός Robert Galvin http://en.wikipedia.org/ (1922-2011) πετυχημένος Διευθύνων Σύμβουλος της Motorola από το 1959 μέχρι το 1986– προσφέρει μια εξαιρετικά ευανάγνωστη ανατομία της δημιουργικότητας. Όπως υποστηρίζει ο Csikzentmihalyi η δημιουργικότητα απαιτεί και μια κουλτούρα κι ένα σύνολο επιλογών που να την τονώνουν και να την αξιοποιούν. Στηριζόμενος στο προηγούμενο βιβλίο του ο Csikzentmihalyi και επεκτείνοντας, προτείνει ότι η πολύπλοκη και δύσκολη εργασία συμπλέει με τη «ροή». Συνθέτοντας τα αποτελέσματα της μελέτης του αναφέρει ότι αυτοί από τους οποίους πήρε συνέντευξη δεν ήσαν δημοφιλείς κατά τη διάρκεια της εφηβείας τους, ούτε ξεχώριζαν ανάμεσα στους συμφοιτητές τους, αλλά επιδείκνυαν μια έντονα εστιασμένη προσοχή, πράγμα που διατήρησαν αργότερα στις μελλοντικές ενασχολήσεις τους. Ο συγγραφέας μας υπενθυμίζει ότι ενώ τα άτομα μπορούν να δημιουργήσουν τις δικές τους ευκαιρίες, μια κοινωνία που προσφέρει υποστηρικτικούς πορούς, κίνητρα και ανταμοιβές, μπορεί να ενισχύσει τη δημιουργικότητα. Η συμβουλή του μπορεί να ακούγονται απλοϊκή: «Φροντίστε κάθε μέρα να ενθουσιάζεστε με κάτι» αλλά μάλλον αξίζει. (Μετάφραση από www.amazon.com) • Csikszentmihalyi, Mihaly (1998). Finding Flow: The Psychology of Engagement With Everyday Life. Basic Books. Το βιβλίο του Csikszentmihalyi, «Finding Flow» («Βρίσκοντας τη Ροή: Η Ψυχολογία της Εμπλοκής μας με την Καθημερινή Ζωή»), ταυτόχρονα ψυχολογική μελέτη και βιβλίο αυτοβοήθειας, είναι ένας αναλυτικός οδηγός που μας βοηθά να ξανακερδίσουμε τον έλεγχο της ζωής μας. Στηριζόμενος σε μια εκτεταμένη μελέτη χιλιάδων ατόμων, υποστηρίζει ότι συχνά περνάμε τις μέρες μας χωρίς αυτοεπίγνωση και χωρίς να έχουμε καμιά επαφή με την καρδιά μας. Αυτή η απουσία προσοχής μας κάνει συνεχώς να παραπαίουμε ανάμεσα σε δύο άκρα: το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας το περνάμε με άγχος και πίεση, λόγω της εργασίας και των υποχρεώσεων μας, ενώ κατά τη διάρκεια του ελεύθερου χρόνου μας έχουμε τη τάση να πέφτουμε σε μια παθητική βαρεμάρα, πλήξη. Το κλειδί για τον Csikszentmihalyi είναι να προκαλούμε τον εαυτό μας με στόχους που απαιτούν μεγάλη προσπάθεια και αυτοπεριορισμό. Αντί να παρακολουθείτε τηλεόραση, παίξτε πιάνο. Μεταμορφώστε μια υποχρέωση ρουτίνας προσεγγίζοντας την διαφορετικά. Με λίγα λόγια, μάθετε τη χαρά του ολοκληρωτικού δοσίματος, της ολοκληρωτικής εμπλοκής. Αν και φαινομενικά απλές, οι συμβουλές, τα μαθήματα του βιβλίου «Finding Flow» («Βρίσκοντας τη Ροή»), θα αλλάξουν τη ζωή σας. (Μετάφραση από www.amazon.com) • Gardner, Howard, Csikszentmihalyi, Mihaly, and Damon, William (2002). Good Work: When Excellence and Ethics Meet. New York, Basic Books. Τι μπορεί να σημαίνει «Καλή Εργασία: Όταν η Τελειότητα και η Ακεραιότητα Συναντιούνται»; Ποιές στρατηγικές επιτρέπουν στους ανθρώπους να παραμένουν ηθικά ακέραιοι και να διατηρούν δεοντολογικά πρότυπα σε μια εποχή που οι δυνάμεις της αγοράς ασκούν πρωτοφανή πίεση και τα δεδομένα της εργασίας έχουν αλλάξει ριζικά από την τεχνολογική καινοτομία; Αυτά είναι τα ερωτήματα στον πυρήνα αυτής της σημαντικής συνεργασίας τριών προσωπικοτήτων της Ψυχολογίας (Gardner, Csikszentmihalyi and Damon). Με γλαφυρές πραγματικές ιστορίες ανθρώπων που χρειάστηκε να πάρουν δύσκολες αποφάσεις, το βιβλίο «Good Work» («Καλή Εργασία») μας προσφέρει μια ισχυρή ενόραση για ένα από τα πιο σημαντικά ζητήματα της εποχής μας και την μελλοντική πορεία της επιστήμης, της τεχνολογίας και της επικοινωνίας. (Μετάφραση από www.amazon.com) • Gardner, Howard, Csikszentmihalyi, Mihaly, and Damon, William (2002). Good Business: Leadership, Flow, and the Making of Meaning. Basic Books. Εργογραφία στα ελληνικά. Στα ελληνικά έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη το βιβλίο του: Csikszentmihalyi, Mihaly (1990). Flow: The Psychology of Optimal Experience. New York: Harper and Row: • Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ, Ροή: η ψυχολογία της Ευτυχίας Εκδόσεις Καστανιώτη 2009. Η «ροή» εξετάζει τη διαδικασία που απαιτείται για να κατακτηθεί η ευτυχία μέσα από τον έλεγχο της εσωτερικής ζωής του ανθρώπου. Όμως τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους να χαίρονται τη ζωή; Ποιες είναι οι εσωτερικές εμπειρίες που την καθιστούν αξιόλογη; Με το βιβλίο αυτό ο ψυχολόγος Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ δίνει σαφείς απαντήσεις, έχοντας μελετήσει τις καταστάσεις της «βέλτιστης εμπειρίας»: δηλαδή τις καταστάσεις όπου νιώθουμε συγκεντρωμένοι και βαθιά χαρούμενοι. Οι έρευνες κατέδειξαν ότι μια εμπειρία γίνεται πραγματικά ικανοποιητική όταν ο συνειδητός νους βρίσκεται σε ροή: σε μια κατάσταση προσήλωσης τόσο έντονης, που ισοδυναμεί με απόλυτη αφοσίωση σε μια δραστηριότητα. Όλοι μας βιώνουμε εμπειρίες ροής και είναι εύκολο να αναγνωρίσουμε τα χαρακτηριστικά τους: νιώθουμε δυνατοί, έχουμε τον έλεγχο των καταστάσεων και οι ικανότητές μας λειτουργούν στο έπακρο. Ο χρόνος και διάφορα προβλήματα συναισθηματικής φύσεως εξαφανίζονται, ενώ μας πλημμυρίζει μια υπέροχη αίσθηση υπέρβασης. Στο βιβλίο του ο Τσίκζεντμιχαϊ εξηγεί με ποιο τρόπο μπορούμε να ελέγξουμε αυτή την ευχάριστη κατάσταση, θέτοντας προκλήσεις στον εαυτό μας: αποστολές ή εργασίες που, για το επίπεδο των δυνατοτήτων μας, δεν είναι ούτε πολύ δύσκολες αλλά ούτε και εύκολες. Με τέτοιους στόχους, μαθαίνουμε να ελέγχουμε τις πληροφορίες που εντυπώνονται στο συνειδητό μας νου και έτσι βελτιώνουμε την ποιότητα της ζωής μας, ανακαλύπτοντας τον πραγματικό πλούτο της καθημερινότητας. (Εκδόσεις Καστανιώτη) TED.com: «Ροή, το μυστικό της ευτυχίας» Ο Μιχάϊ Τσικσεντμιχάϊ ρωτάει, "τι δίνει αξία στη ζωή;" Επισημαίνοντας ότι τα λεφτά δεν μας κάνουν ευτυχισμένους, μελετάει εκείνους που βρίσκουν διαρκή ευχαρίστηση και ικανοποίηση σε δραστηριότητες που οδηγούν σε κατάσταση 'ροής'. Ομιλία του Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάϊ Τσικσεντμιχάϊ) στο TED (Technology-Τεχνολογία, Entertainment-Ψυχαγωγία, Design-Σχεδίαση) με τίτλο: «Ο Μιχάϊ Τσικσεντμιχάϊ για τη 'ροή'» Φεβρουάριος 2004 Ολόκληρο το κείμενο των υπότιτλων: 0:11 Μεγάλωσα στην Ευρώπη και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος με πρόλαβε όταν ήμουν μεταξύ 7 και 10 ετών. Τότε συνειδητοποίησα πόσοι λίγοι από τους ενήλικους που ήξερα μπόρεσαν να αντέξουν τις τραγωδίες του πολέμου, πόσοι λίγοι από αυτούς μπόρεσαν να ξαναχτίσουν μια φυσιολογική, γεμάτη, και ευτυχισμένη ζωή όταν η εργασία τους, το σπίτι τους, η ασφάλειά τους καταστράφηκαν από τον πόλεμο. Έτσι, ενδιαφέρθηκα να κατανοήσω τι συνεισφέρει σε μία ζωή που έχει αξία και σημασία. Και προσπάθησα, ως παιδί, ως έφηβος, να διαβάσω φιλοσοφία και να ασχοληθώ με την τέχνη και τη θρησκεία και με πολλά άλλα μονοπάτια που έβλεπα ως πιθανές απαντήσεις σε αυτή την ερώτηση. Και τελικά κατέληξα να ασχοληθώ με την ψυχολογία από τύχη. 1:31 Για την ακρίβεια, ήμουνα σε ένα χιονοδρομικό κέντρο στην Ελβετία χωρίς καθόλου λεφτά ώστε να μπορέσω να διασκεδάσω, γιατί το χιόνι είχε λιώσει και δεν είχα λεφτά για να πάω κινηματογραφο, αλλά ανακάλυψα, διαβάζοντας στην εφημερίδα ότι θα γινόταν μια ομιλία από κάποιον που είχα συναντήσει στο κέντρο της Ζυρίχης, και θα μιλούσε για ιπτάμενους δίσκους. Και σκέφτηκα, εντάξει, αφού δεν μπορώ να πάω να δω κάποια ταινία, τουλάχιστον μπορώ να ακούσω δωρεάν για τους ιπτάμενους δίσκους. Και ο ομιλητής είχε πολύ ενδιαφέρον. Για την ακρίβεια, αντί να μιλήσει για μικρά πράσινα ανθωπάκια, μίλησε για το ότι ο ψυχισμός των Ευρωπαίων είχε τραυματιστεί από τον πόλεμο και πως τώρα πρόβαλαν ιπτάμενους δίσκους στον ουρανό, περίπου όπως τα 'μαντάλα' των αρχαίων Ινδουιστών, είχαν προβληθεί με κάποιο τρόπο στον ουρανό ως μια προσπάθεια να επανακτηθεί κάποια αίσθηση τάξης στο χάος του πολέμου. Και αυτό μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον. Και έτσι ξεκίνησα να διαβάζω τα βιβλία του μετά την ομιλία. Και ο ομιλητής ήταν ο Καρλ Γιούνγκ, για τον οποίο ή για τη δουλειά του δεν ηξερα τίποτα. 3:09 Μετά ήρθα στην Αμερική να σπουδάσω Ψυχολογία και ξεκίνησα την προσπάθεια να κατανοήσω τις πηγές της ευτυχίας. Αυτό είναι ένα τυπικό αποτέλεσμα που αρκετοί έχουν παρουσιάσει, και υπάρχουν πολλές εκδοχές για αυτό. Αλλά αυτό, για παράδειγμα, δείχνει ότι περίπου το 30% των ανθρώπων που ρωτήθηκαν στις ΗΠΑ από το 1956 λένε ότι η ζωή τους είναι πολύ ευτυχισμένη. Και αυτό δεν έχει αλλάξει καθόλου. Ενώ το προσωπικό εισόδημα, αφαιρώντας την επίδραση του πληθωρισμού, έχει παραπάνω από διπλασιαστεί, σχεδόν τριπλασιαστεί στην ίδια περίοδο. Αλλά, βασικά ανακαλύπτουμε το ίδιο αποτέλεσμα, δηλαδή, ότι μετά από ένα σημείο που αντιστοιχεί, πάνω κάτω, με περίπου 1.000 δολάρια πάνω από το ελάχιστο όριο της φτώχειας, οποιαδήποτε υλική βελτίωση δεν φαίνεται να επηρεάζει πόσο ευτυχισμένοι είναι οι άνθρωποι. Και, για την ακρίβεια, ανακαλύπτουμε ότι η έλλειψη βασικών πόρων, υλικών πόρων, συμβάλλει στη δυστυχία, αλλά η αύξηση των υλικών πόρων δεν αυξάνει την ευτυχία. 4:29 κατά συνέπεια, η έρευνά μου επικεντρώθηκε περισσότερο, μετά την ανακάλυψη ότι αυτά τα ευρήματα αντιστοιχούσαν και με τη δική μου εμπειρία, προσπάθησα να κατανοήσω, σε ποιο μέρος της καθημερινής μας ζωής, της κανονικής μας εμπειρίας, νιώθουμε πραγματικά ευτυχισμένοι. Και για να ξεκινήσω, αυτές οι έρευνες περίπου πριν από 40 χρόνια, άρχισα να μελετάω δημιουργικούς ανθρώπους, στην αρχή καλλιτέχνες και επιστήμονες και ούτω καθεξής, επιδιώκοντας να κατανοήσω τις τους έκανε να νιώθουν ότι η ζωή τους αποκτούσε αξία με το να ασχολούνται με πράγματα για τα οποία πολλοί από αυτούς δεν περίμεναν ούτε δόξα ούτε χρήματα, αλλά που έδινε νόημα και αξία στη ζωή τους. 5:29 Αυτό είναι από έναν από τους κορυφαίους Αμερικάνους συνθέτες, τη δεκαετία του '70. Και η συνέντευξη ήταν 40 σελίδες. Αλλά αυτό το μικρό απόσπασμα αποτελεί μια καλή ανακεφαλαίωση στο τι είπε στη συνέντευξη. Και περιγράφει πως νιώθει όταν η σύνθεση πάει καλά. Και το περιγράφει ως μια κατάσταση έκστασης 5:55 Έκσταση στα αρχαία Ελληνικά σήμαινε απλά το να στέκεσαι δίπλα σε κάτι, στο περιθώριο του. Και μετά ουσιαστικά έγινε αναλογία για μια διαννοητική κατάσταση όπου νιώθεις ότι αυτό που κάνεις δεν είναι μέρος της καθημερινή σου ρουτίνας. Έτσι έκσταση ουσιαστικά σημαίνει να περνάς σε μια άλλη πραγματικότητα. Και είναι ενδιαφέρον, εάν το καλοσκεφτείτε, πως, όταν σκεφτόμαστε για τους πολιτισμούς που θεωρούμε ότι αποτέλεσαν κορυφαίες ανθρώπινες επιτυχίες είτε μιλάμε για την Κίνα, την αρχαία Ελλάδα, τον Ινδικό πολιτισμό, ή τους Μάγια ή τους Αιγύπτιους - ό,τι ξέρουμε τέλος πάντων για αυτούς είναι πραγματικά οι εκστάσεις τους και όχι η καθημερινότητά τους. Ξέρουμε για τους ναούς που έχτισαν, ώστε οι άνθρωποι να έρχονταν να βιώσουν μια διαφορετική πραγματικότητα. Ξέρουμε για τις αρένες, τα θέατρα -- αυτά είναι ερείπια των πολιτισμών και είναι τα μέρη όπου οι άνθρωποι πήγαιναν να βιώσουν μια πιο συμπυκνωμένη, πιο δομημένη εμπειρία. 7:13 Αυτός ο άνδρας δεν χρειάζεται να πάει σε ένα αντίστοιχο μέρος, που είναι επίσης, αυτό το μέρος, η αρένα, χτισμένη όπως ένα Αρχαιοελληνικό αμφιθέατρο, είναι ακόμα ένα μέρος έκστασης. Συμμετέχουμε σε μια πραγματικότητα που είναι διαφορετική από την καθημερινότητα στην οποία έχουμε συνηθίσει Αλλά αυτός ο άνδρας δεν χρειάζεται να πάει εκεί. το μόνο που χρειάζεται είναι ένα κομμάτι χαρτί για να βάλει μερικά σημάδια, και όσο το κάνει, μπορεί να φαντάζεται ήχους που δεν έχουν ξαναυπάρξει σε αυτό τον συγκεκριμένο συνδυασμό. Και μόλις φτάσει σε αυτό το σημείο όπου αρχίζει να δημιουργεί, όπως έκανε η Jennifer στον αυτοσχεδιασμό της, να δημιουργεί μια νέα πραγματικότητα, αυτό είναι μια στιγμή έκστασης. Εισέρχεται σε μια διαφορετική πραγματικότητα. Λέει επίσης ότι η εμπειρία είναι τόσο έντονη που αισθάνεται λες και δεν υπάρχει. Και αυτό ακούγεται ως μια ρομαντική υπερβολή. Αλλά, στην πραγματικότητα, το νευρικό μας σύστημα αδυνατεί να επεξεργαστεί περισσότερα από 110 bit πληροφορίας ανά δευτερόλεπτο. Προκειμένου ακούγοντάς με να καταλάβετε τι λέω, χρειάζεται να επεξεργαστείτε περίπου 60 bit ανά δευτερόλεπτο. Για αυτό δεν μπορείτε να ακούσετε πάνω από δυο ανθρώπους. Δεν μπορείτε να κατανοήσετε όταν περισσότεροι από δύο άνθρωποι σας απευθύνονται. 8:44 Όταν έχετε πραγματικά απορροφηθεί σε αυτήν την ευχάριστη διαδικασία του να δημιουργήσετε κάτι καινούριο, όπως αυτός ο άνδρας, δεν του περισσεύει αρκετή συγκέντρωση για να παρατηρήσει πώς νιώθει το σώμα του ή να σκεφτεί τα προβλήματα στο σπίτι του. Δεν μπορεί να νιώσει ότι είναι πεινασμένος ή κουρασμένος. Το σώμα του εξαφανίζεται, η ταυτότητά του εξαφανίζεται από τη συνείδησή του, γιατί δεν διαθέτει αρκετή προσοχή, όπως όλοι μας, για να κάνει καλά κάτι που απαιτεί αρκετή συγκέντρωση. Και την ίδια στιγμή να αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του. Έτσι η ύπαρξη προσωρινά έχει μπει στην άκρη. Ισχυρίζεται μάλιστα ότι το χέρι του φαίνεται σαν να κινείται από μόνο του. Εγώ, και να κοίταγα το χέρι μου για δύο εβδομάδες συνέχεια, δεν θα ένιωθα τέτοιο δέος ή θαυμασμό, γιατί απλά δεν μπορώ να συνθέσω μουσική. 9:54 Αυτό, λοιπόν, που δεν σας λέει εδώ, αλλά φαίνεται σε άλλα σημεία της συνέντευξης, είναι ότι αυτή η αυτόματη, αυθόρμητη διαδικασία που περιγράφει μπορεί να συμβεί μόνο σε κάποιο άτομο που είναι πολύ καλά εξασκημένο και έχει αναπτύξει τεχνική. Και έχει καταλήξει κοινός τόπος στη μελέτη της δημιουργικότητας ότι δεν μπορείς να δημιουργήσεις τίποτα χωρίς, το λιγότερο, 10 χρόνια εμβάθυνσης στην τεχνική γνώση ενός συγκεκριμένου τομέα. Είτε είναι μαθηματικά είτε μουσική, απαιτείται τόσος καιρός για να μπορείς να ξεκινήσεις να αλλάζεις κάτι με τέτοιο τρόπο που να το βελτιώνεις από ότι ήταν πριν. Όταν αυτό συμβαίνει αναφέρει ότι η μουσική απλά ρέει προς τα έξω. Και με βάση όλες αυτές τις συνεντεύξεις, αυτή είναι μια συνέντευξη που έκανα πριν από 30 χρόνια, και ήταν πολλοί εκείνοι που το περιέγραψαν ως μια πηγαία ροή ώστε να ονομάσω αυτό τον τύπο εμπειρίας, "εμπειρία ροής". Και αυτό συμβαίνει σε διαφορετικούς χώρους. 11:12 Για παράδειγμα, ένας ποιητής το περιγράφει ως εξής. Αυτό είναι από ένα φοιτητή μου που πήρε συνέντευξη από μερικούς από τους κορυφαίους συγγραφείς και ποιητές στις Η.Π.Α. Και περιέγραψε την ίδια ξεκούραστη, αυθόρμητη αίσθηση που αποκτάς όταν εισέρχεσαι σε αυτή την κατάσταση έκστασης. Ο ποιητής εκείνος το περιέγραφε όπως το να ανοίγεις μια πόρτα που αιωρείται στον ουρανό, παρόμοια περιγραφή που έδωσε ο Αλβέρτος Αϊνστάιν για το πως φαντάζεται τις δυνάμεις της σχετικότητας όταν έσπαγε το κεφάλι του να κατανοήσει πως λειτουργούν. Αλλά συμβαίνει και σε άλλες ασχολίες. Για παράδειγμα, μία φοιτήτρια μου, η Susan Jackson από την Αυστραλία, που ασχολήθηκε με μερικούς από τους κορυφαίους αθλητές του κόσμου. Και εδώ μπορείτε να δείτε στην περιγραφή ενός Ολυμπιακού αθλητή στο πατινάζ την ίδια ουσιαστικά περιγραφή της φαινομενολογίας της εσωτερικής κατάστασης του ατόμου. Δεν σκέφτεσαι ότι γίνεται αυτόματα εάν ενωθείς με τη μουσική κ.ο.κ. 12:20 Μπορείτε να το βρείτε επίσης και στο τελευταίο βιβλίο μου που ονομάζεται "Καλές επιχειρήσεις" (Good Business), όπου πήρα συνεντεύξεις σε μερικούς από τους διευθυντές επιχειρήσεων που είχαν ανακυρηχθεί από ομότιμούς τους ως ταυτόχρονα ιδιαίτερα πετυχημένοι αλλά και πολύ ηθικοί, με μεγάλη κοινωνική υπευθυνότητα. Μπορείτε να δείτε ότι αυτοί οι άνθρωποι ορίζουν την επιτυχία ως κάτι που βοηθάει τους άλλους και ταυτόχρονα σε κάνει να νιώθεις ευτυχισμένος που εργάζεσαι για αυτό. Και όπως λένε όλοι αυτοί οι πετυχημένοι και υπεύθυνοι διευθυντές επιχειρήσεων για να είσαι πετυχημένος δεν αρκεί μόνο το ένα από τα δύο. Εάν θέλεις μια δουλειά με νόημα, που είναι επίσης πετυχημένη, η Annita Roddick είναι άλλη μια από τους διευθυντές επιχειρήσεων που πήρα συνέντευξη. Είναι η δημιουργός των Body Shop, κάτι σαν τη βασίλισσα των φυσικών καλλυντικών. Είναι ένα είδος πάθους που έρχεται από το να κάνεις το καλύτερο που μπορείς και να έχεις 'ροή' ενώ δουλεύεις. 13:21 Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα φράση από τον Masaku Ibuka, ο οποίος, εκείνο τον καιρό, ξεκινούσε την εταιρεία Sony χωρίς λεφτά, χωρίς κάποιο προϊόν, δεν είχαν προϊόν, δεν είχαν τίποτα, αλλά είχαν μια ιδέα. Και η ιδέα που είχε ήταν να δημιουργήσει ένα χώρο εργασίας όπου μηχανικοί θα μπορούσαν να βιώσουν τη χαρά της τεχνολογικής καινοτομίας, να έχουν τη συναίσθηση της κοινωνικής τους αποστολής και να δουλεύουν όσο ήθελαν. Δεν θα μπορούσα να βρω καλύτερο παράδειγμα για το πως η ροή εισέρχεται στο χώρο εργασίας. 13:56 Όταν κάνουμε τις έρευνές μας, έχουμε κάνει, μαζί με συναδέλφους από όλο τον κόσμο, πάνω από 8,000 συνεντεύξεις, από Δομηνικανούς μοναχούς, και τυφλές καλόγριες, από αναρριχητές των Ιμαλαϊων και βοσκούς Ναβάχο, που απολαμβάνουν τη δουλειά τους. Και ανεξάρτητα από τον πολιτισμό, ανεξάρτητα από την εκπαίδευση ή από οτιδήποτε, αυτές είναι οι επτά συνθήκες που φαίνεται να είναι παρούσες όταν ένα άτομο βρίσκεται σε κατάσταση ροής. Υπάρχει επικέντρωση που όταν γίνει έντονη, οδηγεί σε μια αίσθηση έκστασης, μια αίσθηση διαύγειας, γνωρίζεις επακριβώς τι θέλεις να πράξεις από τη μια στιγμή στην επόμενη, λαμβάνεις άμεση ανατροφοδότηση. Γνωρίζεις ότι εκείνο που πρέπει να κάνεις είναι εφικτό, αν και δύσκολο, και η αίοσθηση του χρόνου εξαφανίζεται, ξεχνάς τον εαυτό σου, νιώθεις μέρος κάτι μεγαλύτερου. Και όταν οι συνθήκες αυτές είναι παρούσες, αυτό που κάνεις αποκτά αξία από μόνο του. 15:02 Στις έρευνές μας, αναπαριστούμε την καθημερινή ανθρώπινη εμπειρία με αυτό το απλό σχήμα. Και μπορούμε να υπολογίσουμε με μεγάλη ακρίβεια, γιατί δίνουμε στους ανθρώπους ηλεκτρονικούς βομβητές που χτυπούν 10 φορές την ημέρα, και όποτε χτυπούν λες τί κάνεις, πώς νιώθεις, πού είσαι, τί σκέφτεσαι. Και τα δυο πράγματα που μετράμε είναι ο βαθμός πρόκλησης που βιώνουν οι άνθρωποι εκείνη τη στιγμή και το επίπεδο των ικανοτήτων που νιώθουν ότι έχουν εκείνη τη στιγμή. Έτσι για κάθε άτομο μπορούμε να βρούμε ένα μέσο όρο, που είναι το κεντρικό σημείο σε αυτό το διάγραμμα. Αυτό το σημείο είναι ο μέσος όρος πρόκλησης και ικανοτήτων, και είναι διαφορετικός για τον καθένα. Αλλά έχετε ένα συγκεκριμένο σημείο που βρίσκεται στο κέντρο. 15:50 Εάν γνωρίζουμε ποιο είναι αυτό το κεντρικό σημείο, μπορούμε να προβλέψουμε με ακρίβεια πότε θα βρεθείτε σε κατάσταση ροής, και θα είναι όταν η πρόκληση είναι υψηλότερη από το μέσο όρο και οι ικανότητες είναι επίσης πάνω από το μέσο όρο. Και μπορεί να κάνετε πράγματα με διαφορετικό τρόπο από άλλους, αλλά για όλους που βρίσκονται σε αυτό το κανάλι ροής, αυτή εδώ την περιοχή, θα είναι όταν κάνετε αυτό που πραγματικά σε αρέσει να κάνετε, να παίζετε πιάνο, πιθανώς, να είστε με τον καλύτερό σας φίλο, ίσως δουλεύοντας, εάν η δουλειά είναι αυτό που σας παρέχει την κατάσταση ροής. Οι υπόλοιπες περιοχές είναι ολοένα και λιγότερο θετικές. 16:28 Η διέγερση (arousal) παραμένει καλή γιατί το επίπεδο πρόκλησης είναι υψηλό. Οι ικανότητες δεν είναι όσο ψηλά όσο θα έπρεπε, αλλά μπορείτε να μπείτε σε κατάσταση ροής σχετικά εύκολα με το να βελτιώσετε λίγο περισσότερο τις ικανότητές σας. Άρα η διέγερση είναι η περιοχή που οι περισσότεροι άνθρωποι μαθαίνουν, γιατί είναι εκεί που πιέζονται να βγουν έξω από τη ζώνη άνεσης τους και για να ξαναγυρίσουν στην κατάσταση ροής πρέπει να αναπτύξουν περισσότερο τις ικανότητές τους. Ο έλεγχος (control) είναι επίσης ένα καλό σημείο να βρίσκεστε, γιατί νιώθετε άνετα, αλλά όχι τόσο μεγάλη πρόκληση. Δεν είναι τόσο απαιτητικό πλέον. Και εάν θέλετε να μπείτε στην κατάσταση ροής από τον έλεγχο, πρέπει να αυξήσετε την πρόκληση. Επομένως αυτές οι δύο περιοχές είναι ιδανικές και αλληλοσυμπληρώνονται και από ευτές είναι εύκολο να μπείτε σε κατάσταση ροής. 17:20 Οι άλλοι συνδυασμοί πρόκλησης και ικανοτήτων γίνονται προοδευτικά λιγότερο ιδανικές. Η χαλάρωση (relaxation) είναι καλή, ακόμα νιώθετε εντάξει. Η βαρεμάρα (boredom) ξεκινάει να είναι απωθητική και η απάθεια (apathy) γίνεται πολύ αρνητική, νιώθεις ότι δεν κάνεις τίποτα, δεν χρησιμοποιείς τις ικανότητές σου, δεν υπάρχει πρόκληση. Δυστυχώς, η εμπειρία πολλών ανθρώπων βρίσκεται στην απάθεια. Σε αυτήν την εμπειρία συνεισφέρει περισσότερο το να παρακολουθείς τηλεόραση και αμέσως μετά το να κάθεσαι στην τουαλέτα. Και, αν και μερικές φορές παρακολουθώντας τηλεόραση, περίπου το 7 - 8% του χρόνου είναι σε κατάσταση ροής, αλλά αυτό είναι όταν επιλέγεις το πρόγραμμα που πραγματικά θέλεις να παρακολουθήσεις και λαμβάνεις ανατροφοδότηση από αυτό. 18:17 Η ερώτηση, λοιπόν, που προσπαθούμε να απαντήσουμε - και έχω ξεπεράσει πολύ το χρόνο μου - είναι πως να μεταφέρουμε περισσότερη και περισσότερη από την καθημερινή μας ζωή στο κανάλι της 'ροής'. Και αυτή είναι η πρόκληση που προσπαθούμε να κατανοήσουμε. και κάποιοι από εσάς προφανώς ξέρετε πως να το κάνετε αυθόρμητα χωρίς καμία συμβουλή, αλλά δυστυχώς πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν. Και αυτή είναι η αποστολή μας, ένας τρόπος να το καταφέρνουμε. Εντάξει; 18:47 Σας ευχαριστώ. 18:48 (Χειροκρότημα)

Θετική Ψυχολογία (Positive Psychology)

	Η Θετική Ψυχολογία είναι η επιστημονική έρευνα για το, τι κάνει την ζωή πιο άξια να τη ζει κανείς. Ως επιστήμη απαιτεί να ελέγχονται οι θεωρίες, να τεκμηριώνονται και βασίζεται σε στατιστικές μελέτες και εμπειρική έρευνα. Η Θετική Ψυχολογία δεν είναι κάτι σαν το «The Secret» («Το Μυστικό») και δεν πρέπει να τη μπερδεύουμε με τις θολές προτάσεις αυτοβοήθειας διάφορων ομιλητών ή με τη φιλοσοφία της Νέας Εποχής (New Age).. Η Ψυχολογία προσπαθεί να κάνει τους ανθρώπους λιγότερο δυστυχισμένους, να θεραπεύσει τη ψυχική ασθένεια. Χαρακτηριστικά ο Φρόιντ έλεγε, ότι το περισσότερο που μπορούμε να ελπίζουμε στη ζωή είναι «η μετατροπή της υστερικής δυστυχίας σε συνηθισμένη δυστυχία». (Υποσημείωση: Transformation of hysteric misery into common unhappiness: Freud and Breuer 1894/2004 στο βιβλίο του Daniel Nettle, «Happiness. The science behind your smile» – «Ευτυχία. Η επιστήμη πίσω από το χαμόγελό σας» – Oxford University Press 2005, σελ. 65) Από την εποχή του Φρόιντ και τις αρχές της επιστήμης της ψυχολογίας, οι ψυχολόγοι έχουν εστιάσει σε ότι αρρωσταίνει το ανθρώπινο νου. Οι άνθρωποι καταφεύγουν στους ψυχολόγους όταν έχουν προβλήματα με το άγχος, την κατάθλιψη, τις νευρώσεις και τις ψυχώσεις. Έτσι η ψυχολογία κατάντησε σπουδή της σκοτεινής πλευράς του νου. Με το πέρασμα των χρόνων, πολλοί αμφισβήτησαν αυτή την εστίαση στην ασθένεια. «Η επιστήμη της ψυχολογίας μας έχει αποκαλύψει πολλά για τις ασθένειες, τα λάθη, τις ελλείψεις του ανθρώπου, αλλά πολύ λίγα για τις δυνατότητες του, τις αρετές του, τις εφικτές φιλοδοξίες του, ή το πλήρες ψυχολογικό του ύψος. Μοιάζει σαν να περιορίζεται εσκεμμένα η ψυχολογία στο μισό της νόμιμης δικαιοδοσία της» (Abraham Maslow, «Motivation and Personality» - «Κίνητρα και Προσωπικότητα», 1954). «The Birth of Positive Psychology» (http://positivepsychologymelbourne.com.au/) Η Ψυχολογία προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα: Τι δεν πάει καλά μ’ εσένα;   Η Θετική Ψυχολογία προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα: Τι πάει καλά σ’ εσένα;   Ο στόχος της Θετικής Ψυχολογίας είναι να κάνει τη φυσιολογική ζωή πιο γεμάτη, πιο ολοκληρωμένη. Αντί να προσπαθεί απλώς να διορθώσει το ‘κακό’, να ανακουφίσει τις ψυχικές ασθένειες, να συνδράμει στις ψυχολογικές διαταραχές, να βοηθήσει κάποιον ασθενή να ανεβεί από το μείον στο μηδέν, από τα αρνητικά βιώματα να έρθει στο «φυσιολογικό», θέτει ως στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους να προχωρήσουν στη θετική πλευρά της κλίμακας, να πετύχουν την ευζωία και την ευτυχία. Η Θετική Ψυχολογία επικεντρώνεται στις ιδιότητες που θωρακίζουν τον άνθρωπο από τη δυστυχία και από τις ψυχικές ασθένειες: το κουράγιο, το όραμα για το μέλλον, την αισιοδοξία, τις διαπροσωπικές σχέσεις, την ελπίδα, την πίστη, την επιμονή, την ικανότητα να βρίσκει κανείς στόχους και νόημα στη ζωή του. Σύμφωνα λοιπόν με τον Σέλιγκμαν και τη Θετική Ψυχολογία η ευτυχία δεν είναι άπιαστη, ανεπίτευκτη, δεν είναι κάποιο μυθικό, υπέροχο, αλλά άπιαστο, απροσπέλαστο, Άγιο Δισκοπότηρο. Όχι απλώς είναι δυνατόν να επιτευχθεί η ευτυχία, αλλά έρχεται ως φυσικό αποτέλεσμα εάν οργανώσουμε, εάν χτίσουμε σωστά τη ζωή μας. Κατά τον Σέλιγκμαν πέντε πυλώνες [1. Positive Emotion (Θετικό Συναίσθημα), 2. Engagement (Εμπλοκή), 3. Relationships (Σχέσεις), 4. Meaning (Νόημα), 5. Accomplishment (Πραγματοποίηση)] είναι τα δομικά στοιχεία της ευτυχίας [ 1 ].   Βίντεο με τίτλο: «Τι είναι η Θετική Ψυχολογία» Οκτώβριος 2012 με τη βοήθεια του The Quality of Life Research Center (http://www.cgu.edu/) ιδρυτής του οποίου είναι ο Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ.   Ποιά είναι τα σημαντικά στοιχεία που μας κάνουν ευτυχισμένους; Αυτά έχουν να κάνουν με το να έχουμε θετικές εμπειρίες, π.χ. χαρά, αγαλλίαση/αφοσίωση/αρπαγή, άνεση, έκσταση κλπ. Αλλά επίσης είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τι δεν βοηθάει ... δεν βοηθάει το να είμαστε ηδονιστές, να κυνηγάμε την ηδονή, την στιγμιαία απόλαυση. Ηδονιστής είναι αυτός που επιδιώκει να βιώνει στη ζωή του όσο γίνεται περισσότερες ευχάριστες/καλές παρά δυσάρεστες/κακές στιγμές. Για παράδειγμα, μπορούμε να νιώσουμε ευχαρίστηση καταναλώνοντας σοκολάτα ή χαρά πηγαίνοντας βόλτα με το τραινάκι στο λουνα-παρκ, αλλά δεν θα έχουμε μια ευτυχισμένη ζωή εάν το μόνο που κάνουμε είναι να τρώμε όλη την ώρα σοκολάτα ή να πηγαίνουμε βόλτες με το τραινάκι. (Positive Psychology …and how it can help us to be a happier person - Η Θετική Ψυχολογία ... και πως μπορεί να μας βοηθήσει να γίνουμε πιο ευτυχισμένοι https://standingtallblog.wordpress.com/) Την τελευταία δεκαετία αυξάνονται διαρκώς τα ερευνητικά ευρήματα που καταδεικνύουν ότι οι παρεμβάσεις της Θετικής Ψυχολογίας μπορούν να συνδράμουν ουσιαστικά στην προσπάθεια των ατόμων και των οργανισμών να λειτουργήσουν εύρυθμα και αποτελεσματικά, σε αρμονία με το φυσικό και το κοινωνικό περιβάλλον. (Ε.Ε.ΘΕ.ΨΥ. αστική μη κερδοσκοπική εταιρία που προωθεί τη Θετική Ψυχολογία στην Ελλάδα. http://www.positiveemotions.gr/)   Θεμελιωτής της Θετικής Ψυχολογίας θεωρείται ο Martin Seligman (Μάρτιν Σέλιγκμαν), καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Μετά από δεκαετίες πειραματικής έρευνας και επιτυχιών πάνω στη θεωρία του για τη «Μαθημένη Αβοηθησία» (κατάθλιψη, απόσυρση, παραίτηση), ο Seligman εκλέχτηκε Πρόεδρος της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας το 1998. Κατά τη έναρξη του 107ου ετήσιου συνεδρίου της Εταιρείας, στις 21 Αυγούστου του 1999 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης ο Seligman εισηγήθηκε την αλλαγή της πορείας της Ψυχολογογίας η οποία μέχρι τότε εστίαζε στη θεραπεία παθολογικών καταστάσεων. Ως πρόεδρος αναδείχθηκε σε ηγετική μορφή της κίνησης που έγινε γνωστή με τον όρο Θετική Ψυχολογία και εξασφάλισε ερευνητικά κονδύλια και την υποστήριξη πολλών κυβερνήσεων σ' ολόκληρο τον κόσμο για την αξιοποίηση της θεωρίας και της πράξης της Θετικής Ψυχολογίας στη καθημερινή ζωή. (MANAGEMENT TODAY, Vol.4, No.1, January-March 2014, A Study on Positive Psychological Intervention towards Job Search Attributes among Management Graduates, Dipesh Gangrade, Asst. Professor (HR), Dept. of Management Studies, Mathura Devi Institute of Technology & Management, Indore, Madhya Pradesh, 452018 - http://www.mgmt2day.griet.ac.in/)   Σύμφωνα με τον Martin Seligman το αίσθημα της ευζωίας (του ευ ζην) είναι διαφορετικό από την απλή ευδαιμονία και βασίζεται σε πέντε πυλώνες, στο πρότυπο PERMA. Η λέξη PERMA σχηματίζεται από τα αρχικά πέντε βασικών (κατά τον Σέλιγκμαν) λέξεων/όρων: 1. Positive Emotion (Θετικό Συναίσθημα), 2. Engagement (Εμπλοκή), 3. Relationships (Σχέσεις), 4. Meaning (Νόημα), 5. Accomplishment (Πραγματοποίηση). Καθένα από αυτά τα στοιχεία είναι βασικό για την ευζωία μας και για να είμαστε ικανοποιημένοι από τη ζωή. Όλα μαζί είναι πέντε γεροί πυλώνες πάνω στους οποίους μπορούμε να οικοδομήσουμε μια ευτυχισμένη και ευημερούσα ζωή. Αναλυτικά: 1 Θετικό Συναίσθημα / Καλλιέργεια αισιοδοξίας. Όταν σας ρωτάνε εάν είστε ικανοποιημένος από τη ζωή σας, η απάντησή σας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ψυχικά σας διάθεση. Αν νιώθετε θετικά, μπορείτε να κοιτάξετε στο παρελθόν με αγγαλίαση, στο μέλλον με ελπίδα και στο παρόν με ευχαρίστηση και αγάπη. 2 Ενασχόληση / Δέσμευση / Εμπλοκή / Αξιοποίηση στο μέγιστο βαθμό των δυνατοτήτων. Δεν ευδοκιμούμε, δεν νιώθουμε καλά όταν δεν κάνουμε τίποτα. Βαριόμαστε και νιώθουμε άχρηστοι. Αλλά όταν ασχολούμαστε με κάποιο έργο αυτό μας απορροφάει. Κερδίζουμε ορμή και εστίαση και μπορούμε να μπούμε στην κατάσταση που είναι γνωστή ως «ροή». Στη Θετική Ψυχολογία, η «ροή» περιγράφεται ως μια κατάσταση απόλυτης, ευτυχισμένης βύθισης στην παρούσα στιγμή, στο «τώρα». 3 Σχέσεις / Συνάφεια / Επικοινωνία με ανθρώπους. Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά ζώα. Έχουμε ανάγκη από επικοινωνία, αγάπη, σωματική και συναισθηματική επαφή με τους άλλους. Ενισχύουμε την ευζωία μας δημιουργόντας ισχυρά δίκτυα σύνδεσης με την οικογένειά μας, τους φίλους μας, τους συναδέλφους, τους γείτονες μας και όλους τους άλλους ανθρώπους στη ζωή μας. 4 Νόημα ζωής / Το να υπηρετεί κανείς κάτι ευρύτερο από τον εαυτό του. Είμαστε στα καλύτερά μας όταν αφιερώνουμε το χρόνο μας σε κάτι που μας υπερβαίνει, σε κάτι μεγαλύτερο και σπουδαιότερο από τον εαυτό μας. Αυτό μπορεί να είναι η θρησκευτική πίστη, η κοινωνική εργασία, η οικογένεια, η πολιτική δράση, μια φιλανθρωπική οργάνωση, ένας επαγγελματικός ή δημιουργικός στόχος. 5 Πραγματοποίηση / Επίτευξη / Η δυνατότητα να πετυχαίνει κανείς θετικά αποτελέσματα. Όλοι μας το έχουμε ακούσει ότι «η νίκη δεν είναι το παν». Ναι, θα πρέπει να αγωνιζόμαστε για την επιτυχία, αλλά πιο σημαντικό είναι να απολαμβάνουμε το ίδιο το παιχνίδι. Ωστόσο, μας χρειάζεται να κερδίζουμε μερικές φορές. Σε τι χρησιμεύουν οι στόχοι και οι φιλοδοξίες αν δεν μπορούμε ποτέ να τους φτάσουμε; Για να επιτύχουμε την ευζωία πρέπει να μπορούμε να κοιτάμε πίσω στη ζωή μας και να παίρνουμε μια αίσθηση ολοκλήρωσης: «Ναι, το έκανα, και το έκανα καλά». (Well-being Theory: The PERMA Model - http://positivepsychologymelbourne.com.au/)     Στο θεσμικό επίπεδο θεμελιωτής της Θετικής Ψυχολογίας είναι ο Seligman αλλά όπως και ο ίδιος τονίζει βασικός συνιδρυτής της Θετικής Ψυχολογίας στο επιστημονικό/ερευνητικό επίπεδο είναι ο Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ) ο οποίος με το πρωτοποριακό του έργο, συνέβαλε στην κατανόηση της ευτυχίας, της δημιουργικότητας, της ολοκλήρωσης του ανθρώπου και εισήγαγε την έννοια της «ροής» για να ονοματίσει μια κατάσταση αυξημένης εστίασης, βύθισης, ευφορίας και ανατροφοδότησης, που παρατήρησε ότι βιώνουν άνθρωποι πετυχημένοι σε ποικίλες δραστηριότητες όπως η τέχνη, το παιχνίδι ή η εργασία. Όταν κάποιος βιώνει την κατάσταση της «ροής» συμμετέχει πλήρως σ’ αυτό που κάμνει, είναι δοσμένος και αφοσιωμένος σε αυτή του τη δραστηριότητα και ανατροφοδοτείται από την ίδια του την ενασχόληση με κάτι που τον εμπνέει. Ο χρόνος «σταματάει», ο άνθρωπος βιώνει μια ήπια ευχάριστη έκσταση, είναι εκτός του εγωτικού εαυτού του (δεν κατακλύζεται από σκέψεις και επιθυμίες), ζει στο παρόν, στο «τώρα» και πετυχαίνει το βέλτιστο αποτέλεσμα με την μικρότερη δυνατή προσπάθεια.   Όπως το έθεσαν ο Seligman και ο Csikszentmihalyi (το 2000): Το πεδίο της Θετικής Ψυχολογίας, στο επίπεδο των υποκειμενικών βιωμάτων σχετίζεται με: την ευημερία, ευχαρίστηση και ικανοποίηση (ως προς το παρελθόν), την ελπίδα και την αισιοδοξία (ως προς το μέλλον) και την ροή και την ευτυχία (ως προς το παρόν), και στο επίπεδο των ατομικών γνωρισμάτων με: την ικανότητα για αγάπη-αφοσίωση, το θάρρος, τη δεξιότητα στις διαπροσωπικές σχέσεις, την αισθαντική ευαισθησία, την επιμονή, τη συγχώρεση, την πρωτοτυπία, το όραμα για το μέλλον, την πνευματικότητα, το ταλέντο και τη σοφία. (Shane J. Lopez , The Encyclopedia of Positive Psychology, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication 2009, λήμμα Self-Determination – Αυτό-Καθορισμός, σελ. 868. Στο Διαδίκτυο: http://www.blackwellreference.com/ [ 2 ]).   Γράφει ο Seligman στο πρόλογο της «Εγκυκλοπαίδειας της Θετικής Ψυχολογίας»: Η Θετική Ψυχολογία αναπτύχθηκε την τελευταία δεκαετία. Από μεμονωμένες εκλάμψεις, εμπνεύσεις των Ray Fowler, Mihaly Csikszentmihalyi και δικές μου, μέχρι το 1998, εξελίχθηκε σε άρτιο επιστημονικό κλάδο. … Αν αναζητήσετε στο Google αναφορές για τη Θετική Ψυχολογία από το 1900 μέχρι το 1997 θα βρείτε ελάχιστες, μια χούφτα …, ωστόσο, ήδη το 1998 υπάρχουν πλέον αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες. ... Στις πλούσιες δυτικές κοινωνίες του τέλους του εικοστού αιώνα υπήρξαν οι κατάλληλες συνθήκες για να εμφανιστεί το αίτημα για Θετική Ψυχολογία - μια ψυχολογία που δεν θα ασχολείται αποκλειστικά με τις ψυχολογικές παθήσεις, τα τραύματα, την κατάθλιψη, τον παραλογισμό, την τρέλα και το έγκλημα. Η Θετική Ψυχολογία υποστηρίζει ότι η ψυχική υγεία είναι κάτι πέρα και πάνω από την απουσία απλώς της ψυχικής ασθένειας. ... κατά το πρότυπο της ανάπτυξης της Θετικής Ψυχολογίας η Εκπαίδευση μπορεί να εξελιχθεί από απλή κατασκευή εργαλείων για την επιτυχία σε διδασκαλία της πληρότητας και της ευζωίας. (Shane J. Lopez , The Encyclopedia of Positive Psychology, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication 2009, Foreword - Πρόλογος. Στο Διαδίκτυο: http://www.blackwellreference.com/).   Η ταχεία ανάπτυξη της Θετικής Ψυχολογίας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο όραμα και τις οργανωτικές ικανότητες του Seligman. Από το 1999 κατάφερε να εξασφαλίσει χορηγίες εκατομμυρίων δολαρίων από διάφορες οργανώσεις, δημιούργησε το Δίκτυο Θετικής  Ψυχολογίας (Positive Psychology Network - http://www.positive-psychology-network.com/) μετά μια γενναία προσφορά της ένωσης Atlantic Philanthropies (http://www.atlanticphilanthropies.org/) και προσήλκυσε πολλούς κορυφαίους ερευνητές. Όπως τονίζει ο Seligman η Θετική Ψυχολογία είναι μεν ένα νέο πεδίο αλλά έχει πολλούς σημαντικούς προγόνους. Τουλάχιστον από την εποχή του Σωκράτη, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη η καλή ζωή αποτέλεσε αντικείμενο φιλοσοφικών ερευνών και πολλοί ψυχολόγοι έχουν δουλέψει επί δεκαετίες πάνω στα θέματα της Θετικής Ψυχολογίας. (Shane J. Lopez , The Encyclopedia of Positive Psychology, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication 2009, λήμμα: Positive Psychology Network – Δίκτυο Θετικής Ψυχολογίας, σελ. 746. Στο Διαδίκτυο: http://www.blackwellreference.com/).     Άλλοι σημαντικοί συντελεστές της Θετικής Ψυχολογίας είναι οι:   Daniel Kahneman. Έτος γέννησης 1934. «Ηδονική Ψυχολογία»: έρευνα των παραγόντων που κάμνουν τη ζωή ευχάριστη ή δυσάρεστη. Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών 2002: Για την ενσωμάτωση ευρημάτων από την ψυχολογική έρευνα στην οικονομική επιστήμη και ειδικά στην ανθρώπινη κρίση και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε καθεστώς αβεβαιότητας - https://el.wikipedia.org/. Christopher Peterson (1950-2012). Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Michigan, γνωστός για το έργο του στη μελέτη της αισιοδοξίας, της υγείας, του χαρακτήρα, της ευημερία/ευζωίας και ένας από τους ιδρυτές της Θετικής Ψυχολογίας. Επιστημονικός Διευθυντής του VIA Institute on Character - http://www.viacharacter.org/. Daniel Gilbert. Έτος γέννησης 1957, καθηγητής Ψυχολογίας στο Χάρβαρντ. Βασικό του βιβλίο: «Σκοντάφτοντας στην Ευτυχία» 2006. Carol Dweck. Έτος γέννησης 1947. Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Stanford - https://en.wikipedia.org/ και https://web.stanford.edu/. Kennon Sheldon. Καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Missouri - http://web.missouri.edu/) Albert Bandura (Έτος γέννησης 1925. Ψυχολόγος και καθηγητής στο Stanford. - https://el.wikipedia.org/. C. R. Snyder (1944–2006). Καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Κάνσας. - https://en.wikipedia.org/, και άλλοι.   Το 2006 στο Πανεπιστήμιο του Harvard το μάθημα της Θετικής Ψυχολογίας ήταν το πιο δημοφιλές. (Θετική Ψυχολογία με εστίαση στην ευτυχία - http://ixosacademy.edu.gr/).     Σημαντικό παράδειγμα επιστήμονα -ο οποίος έδρασε πριν τη θεσμοθέτηση της Θετικής Ψυχολογίας ως αναγνωρισμένου, ξεχωριστού κλάδου της Ψυχολογίας-, είναι ο Viktor Frankl (1905-1997), καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, πρόεδρος της Αυστριακής Ιατρικής Εταιρείας της Ψυχοθεραπείας και, επί 25 χρόνια, διευθυντής της περίφημης Νευρολογικής Πολυκλινικής της Βιέννης. Για τη μέθοδο ψυχοθεραπείας που εφάρμοζε επέλεξε τον όρο, Λογοθεραπεία (θεραπεία μέσω της εξεύρεσης νοήματος στη ζωή) και το έργο του επικεντρώθηκε στο ερώτημα για το Νόημα. Ο Φράνκλ στον όρο Λογοθεραπεία χρησιμοποιεί την λέξη «λόγος» με τη έννοια του σκοπού, του νοήματος κι όχι απλώς της ομιλίας. Η Λογοθεραπεία του βασίστηκε στην πεποίθηση ότι η προσπάθεια για ανεύρεση νοήματος στη ζωή είναι το πιο ισχυρό κίνητρο για τον άνθρωπο. (Περισσότερα για τον Viktor Frankl (1905-1997))       [ 1 ] 1. Από το βίντεο με τίτλο «Τι είναι η Θετική Ψυχολογία» (https://www.youtube.com/ - 10 Οκτ 2012) με τη βοήθεια του The Quality of Life Research Center ιδρυτής του οποίου είναι ο Μιχάι Τσίκζεντμιχαϊ. 2. Θετική Ψυχολογία: «Η επιστήμη της ευτυχίας». Δρ Λίζα Βάρβογλη, Ph.D. Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Επιστημονική Συνεργάτις Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών και Παν/μίου Harvard - http://health.in.gr/) [ 2 ] Το δίτομο έργο «The Encyclopedia of Positive Psychology» («Εγκυκλοπαίδεια της Θετικής Ψυχολογίας») πωλείται (στα αγγλικά) σε έντυπη μορφή: http://www.amazon.com/ ή προσφέρεται σε ψηφιακή μορφή στο Διαδίκτυο: http://books.google.gr/ ή μπορεί να το κατεβάσει κανείς μέσω Torrent: http://torcache.net/torrent/.