Viktor Frankl: Ευτυχία, Επιτυχία, Νόημα της Ζωής και Λογοθεραπεία

		Ευτυχία, Επιτυχία και το Νόημα της Ζωής Βιογραφία του Φρανκλ Εργογραφία του Φρανκλ στα ελληνικά Εργογραφία του Φρανκλ στα αγγλικά     Αποσπάσματα αντιγραμμένα από το βιβλίο του Βίκτωρ Φρανκλ, «Το Νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση:   Ευτυχία, Επιτυχία και το Νόημα της Ζωής Όλοι μας έχουμε βιώσει τον πόνο κάποια στιγμή. Την πιο σκοτεινή στιγμή, ξεκινάει μια νέα αρχή. Όμως, ενώ όλοι υπέφεραν μου έδωσαν την ευκαιρία να συλλέξω μαρτυρίες για μια από τις μεγαλύτερες δυνατότητες του ανθρώπου. Τη μετατροπή μιας προσωπικής τραγωδίας σε θρίαμβο του ανθρώπου (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Η Λογοθεραπεία με λίγα λόγια, Το νόημα του πάσχειν, σελ. 172). Πιστέψτε με, έχουμε ένα σπουδαίο μάθημα να διδαχθούμε από τα δύο στρατόπεδα και τους φυλακισμένους. Σε όμοιες συνθήκες, οι φυλακισμένοι που οραματίζονταν κάτι για το μέλλον υπήρχε ελπίδα να επιζήσουν. Νομίζω ότι οι επιζήσαντες τα κατάφεραν επειδή είχαν ένα προσανατολισμό προς κάποιο νόημα. Θα είμαι σαφής. Ο πόνος έχει νόημα μόνο υπό μία προϋπόθεση. Αν δεν μπορείς να αφαιρέσεις την αιτία του πόνου, αυτό που έχει σημασία τότε, είναι η στάση σου απέναντι στη μοίρα που δεν μπορεί να αλλάξει, σε μια κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει, τότε μπορείς και πρέπει να αλλάξεις τη στάση σου (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Η Λογοθεραπεία με λίγα λόγια, σελ. 172). Η προτεραιότητα είναι να αλλάξεις με τη δράση σου μια κατάσταση που προκαλεί πόνο, όμως, ανωτερότητα είναι η στάση που υιοθετείς ηρωικά, όταν η κατάσταση δεν μπορεί να αλλάξει (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Για έναν τραγικό οπτιμισμό, σελ. 220). Ελπίζω να κατανοείτε τι προσπαθώ να σας μεταδώσω. Θέλω να δηλώσω και το εξής: Αν και η αυτοκτονία δεν μπορεί να οφείλεται πάντα σε απουσία νοήματος, οι αυτόχειρες θα ξεπερνούσαν την πρόθεσή τους να αυτοκτονήσουν αν είχαν κάποιο νόημα στη ζωή τους (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Για έναν τραγικό οπτιμισμό, σελ. 211). Η ευθύνη είναι στα χέρια σας. Πώς θα είστε σε δέκα χρόνια; Πώς θα κοιτάτε πίσω σε δέκα χρόνια από τώρα; Όταν δεν μπορούμε να αλλάξουμε μία κατάσταση η πρόκληση είναι να αλλάξουμε τον εαυτό μας. Αποσπάσματα από ομιλία του Βίκτωρ Φρανκλ από το παρακάτω βίντεο του εκδοτικού οίκου Ψυχογιός για το βιβλίο του: «Το Νόημα της Ζωής»   «Don't aim at success - the more you aim at it and make it a target, the more you are going to miss it. For success, like happiness, cannot be pursued; it must ensue, and it only does so as the unintended side-effect of one's personal dedication to a cause greater than oneself or as the by-product of one's surrender to a person other than oneself. Happiness must happen, and the same holds for success: you have to let it happen by not caring about it. I want you to listen to what your conscience commands you to do and go on to carry it out to the best of your knowledge. Then you will live to see that in the long run - in the long run, I say! - success will follow you precisely because you had forgotten to think of it».   «Μη επιδιώκετε την επιτυχία – όσο πιο πολύ την επιδιώκετε και τη θέτετε ως στόχο, τόσο πιο πολύ θα τη χάνετε. Γιατί την επιτυχία, όπως και την ευτυχία, δεν μπορείτε να τις κυνηγήσετε· πρέπει να προκύψουν, και προκύπτουν μόνο ως ακούσιο επακόλουθο της αφοσίωσής σας σε ένα σκοπό που υπερβαίνει τον εαυτό σας ή ως υποπροϊόν της αφοσίωσής σας σε έναν άλλο άνθρωπο, εκτός του εαυτού σας. Η ευτυχία μπορεί μόνο να «συμβεί», και το ίδιο ισχύει και για την επιτυχία: το μόνο που μπορείτε να κάνετε είναι να της επιτρέψετε να εμφανιστεί με το να μη φροντίζετε γι’ αυτήν. Θέλω να ακούτε ότι σας προστάζει να κάμνετε η συνείδησή σας, και να συνεχίζετε να το κάμνετε με όλη σας την επίγνωση [με φιλότιμο]. Τότε θα ζήσετε για να δείτε ότι μακροπρόθεσμα –μακροπρόθεσμα, λέω!– η επιτυχία θα σας ακολουθήσει, ακριβώς επειδή θα έχετε πλέον ξεχάσει να σκέφτεστε γι' αυτή». (Viktor Frankl, «Man's Search for Meaning. An Introduction to Logotherapy», Preface to the 1984 Edition, p. 16-17. Στο Διαδίκτυο: http://worldtracker.org/.   Η επιτυχία και η ευτυχία είναι σαν την σκιά, όσο την κυνηγάμε φεύγει, αν την παρατήσουμε και στραφούμε προς το φως ... μας ακολουθεί ... και όσο πλησιάζουμε προς το φως τόσο πιο έντονη γίνεται ... Κι αυτό δεν είναι απλώς ένα παράδοξο της φύσης, ένα παιχνίδι της μοίρας ... εξηγείται πολύ ωραία από αυτά που λέει ο Iain Mcgilchrist για την αναζήτηση του Νοήματος και τον Διαιρεμένο εγκέφαλο ((«Iain McGilchrist - Εγκεφαλικά Ημισφαίρια και Δυτικός Κόσμος»). Για να μπορέσει να βιώσει ο εγκέφαλος μας καταστάσεις ευτυχίας, ευφορίας, πληρότητας και αρμονίας πρέπει να περιοριστεί η αρρωστημένη κυριαρχία του αριστερού μας εγκεφαλικού ημισφαιρίου, να τονωθεί η παραμελημένη του δεξιού και να επιτευχθεί αρμονική συλλειτουργία και συνεργασία και των δύο.   «Δυνάμεις πέρα από τον έλεγχο σου μπορούν να σου πάρουν όλα όσα έχεις, εκτός από ένα, την ελευθερία σου να επιλέξεις πως θα αντιδράσεις στην κατάσταση. Δεν μπορείς πάντα να ελέγχεις τι συμβαίνει στη ζωή σου, αλλά πάντα μπορείς να ελέγχεις τι θα αισθανθείς και τι θα κάνεις σχετικά με αυτό που σου συμβαίνει. Έτσι ποτέ δεν μένουμε δίχως τίποτα εφόσον διατηρούμε την ελευθερία να επιλέξουμε πως θα αντιδράσουμε» (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Πρόλογος, σελ. 15).   «Η αγάπη πάει πολύ πιο πέρα από την σωματική υπόσταση του αγαπημένου προσώπου. Το εάν είναι ή όχι πράγματι παρών, το εάν είναι ή όχι ακόμα ζωντανός, παύει με κάποιον τρόπο να είναι σημαντικό. ... Τίποτα δεν μπορεί να αγγίξει τη δύναμη της αγάπης» (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, Εμπειρίες σ' ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, σελ. 74-75).   Δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο, θα τολμήσω να πω, που θα βοηθούσε αποτελεσματικά κάποιον να επιβιώσει ακόμη και στις χειρότερες συνθήκες όσο η γνώση ότι υπάρχει ένα νόημα στη ζωή του. Υπάρχει μεγάλη σοφία στα λόγια του Νίτσε: «Αυτός που έχει ένα γιατί για να ζήσει, μπορεί να υπομείνει σχεδόν το κάθε τι» («He who has a why to live for, can bear almost any how») (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 161).   Βιογραφία του Φρανκλ Ο Βίκτωρ Φρανκλ ήταν καθηγητής Νευρολογίας και Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, πρόεδρος της Αυστριακής Ιατρικής Εταιρείας της Ψυχοθεραπείας και, επί 25 χρόνια, διευθυντής της περίφημης Νευρολογικής Πολυκλινικής της Βιέννης. Είναι ο ιδρυτής της λεγόμενης «Τρίτης Σχολής Ψυχοθεραπείας της Βιέννης». Για τη μέθοδο ψυχοθεραπείας που εφάρμοζε επέλεξε τον όρο, Λογοθεραπεία. Το έργο του Φράνκλ επικεντρώνεται στο ερώτημα για το Νόημα. Ο Φρανκλ 3 χρονών ήθελε να γίνει γιατρός. ... Στις αυτοβιογραφικές του σκέψεις θυμάται ότι από μικρός «σκεφτόμουν μερικά λεπτά σχετικά με το νόημα της ζωής. Ιδίως σχετικά με το νόημα της επερχόμενης ημέρας και το νόημά της για μένα». Έφηβος γοητεύτηκε από τη φιλοσοφία, την πειραματική ψυχολογία και την ψυχανάλυση. Άρχισε να αλληλογραφεί με τον Φρόιντ και έστειλε «μια μελέτη η οποία, μετά από προσωπική παράκληση και παρέμβαση του Φρόιντ δημοσιεύτηκε στο International Journal of Psychoanalysis το 1924» (Viktor Frankl, Κραυγή απόγνωσης για νόημα στη ζωή. Ψυχοθεραπεία και Ανθρωπισμός, εκδ. Ταμασσός Λευκωσία 2002, σ. 10). Εγκρίθηκε και αργότερα δημοσιεύτηκε. 16 χρονών γράφτηκε σε ένα εργαστήριο φιλοσοφίας για ενηλίκους. Ο καθοδηγητής, αναγνωρίζοντας την πρόωρη διάνοια του Φρανκλ, τον κάλεσε να κάνει μια διάλεξη σχετικά με το νόημα της ζωής. Ο Φρανκλ είπε στους ακροατές του: «Εμείς οι ίδιοι οφείλουμε να απαντήσουμε στα ερωτήματα που μας θέτει η ζωή, και στα ερωτήματα αυτά μπορούμε να αποκριθούμε μόνο με το να είμαστε υπεύθυνοι για την ύπαρξή μας». Υπό την επίδραση των ιδεών του Φρόιντ, ο Φρανκλ αποφάσισε, ενόσω ήταν ακόμη στο γυμνάσιο να γίνει ψυχίατρος. (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 232-233). Αρχικά ενδιαφέρθηκε για την ψυχανάλυση του Φρόιντ, το 1924 εντάχθηκε στην «Εταιρεία για την Ατομική Ψυχολογία» του Alfred Adler. Το 1927 αποκλείστηκε από την Εταιρεία επειδή είχε «αποκλίνουσες σκέψεις». Επηρεάστηκε από τη φιλοσοφική ανθρωπολογία του Max Scheler με βάση την οποία αργότερα ανέπτυξε την δική του θεωρία της Λογοθεραπείας (της θεραπείας μέσω της εξεύρεσης νοήματος). Ο Φράνκλ στον όρο Λογοθεραπεία χρησιμοποιεί την λέξη «λόγος» με τη έννοια του σκοπού, του νοήματος κι όχι της ομιλίας. Η Λογοθεραπεία του βασίστηκε στην πεποίθηση ότι η προσπάθεια για ανεύρεση νοήματος στη ζωή είναι το πιο ισχυρό κίνητρο για τον άνθρωπο. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου εργάστηκε ως ψυχίατρος στο νοσοκομείο Rothschild της Βιέννης. Παρά το γεγονός ότι του χορηγήθηκε βίζα για της ΗΠΑ, παρέμεινε στην Αυστρία προκειμένου να προστατεύσει τους Εβραίους γονείς του. Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1942, ο ίδιος και η οικογένειά του στάλθηκαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο Γκέτο Theresienstadt, στις 19 Οκτωβρίου 1944 μεταφέρθηκε με τη γυναίκα του στο Άουσβιτσ και τις 25 Οκτωβρίου 1944 κατέληξε στο Νταχάου όπου έμεινε μέχρι τον Μάρτιο του 1945. Απελευθερώθηκε στις 27 Απριλίου 1945. Την πρώτη ημέρα της επιστροφής του στη Βιέννη, από το στρατόπεδο Τίρκενχαϊμ, τον Αύγουστο του 1945, ο Φρανκλ έμαθε ότι η σύζυγός του, η Τίλι, είχε πεθάνει, έγκυος, από αρρώστια ή λιμοκτονία στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπέργκεν-Μπέλσεν. Οι γονείς του και ο αδελφός του είχαν επίσης πεθάνει στα στρατόπεδα. ... Πίστευε έντονα στη συμφιλίωση παρά στην εκδίκηση· κάποτε παρατήρησε: «Δεν ξεχνώ κανένα από όσα καλά μου έκαναν, και δεν κρατώ κακία για κανένα κακό». Το 1948 παντρεύτηκε την Ελεανόρε Σβιντ που, όπως και η πρώτη του σύζυγος, ήταν νοσοκόμα. Σε αντίθεση με την Τίλι, που ήταν Εβραία, η Έλι ήταν καθολική. (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 239-241). Τα σχεδόν τρία χρόνια που πέρασε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν μια εμπειρική επιβεβαίωση της «επιβιωτικής αξίας» του Νοήματος (του «λόγου»). Από το 1945 μέχρι το 1970 ήταν επικεφαλής της Νευρολογικής κλινικής της Πολυκλινικής της Βιέννης. Την πρόσκληση του στο Χάρβαρντ το 1961 ακολούθησαν διαλέξεις σε 208 πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Έγινε καθηγητής στο Χάρβαρντ, στο Στάνφορντ και στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ, και ήταν Ομότιμος Καθηγητής της Λογοθεραπείας στο United States International University του Σαν Ντιέγκο, 28 φορές ανακηρύχθηκε επίτιμος Διδάκτωρ από διάφορα Πανεπιστήμια και έλαβε πολλά άλλα σημαντικά βραβεία μεταξύ των οποίων το Βραβείο Oscar Pfister με το οποίο τον τίμησε η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση (http://www.psychiatry.org/) το 1985 με αφορμή το βιβλίο του «Man's Search for Meaning» (στα ελληνικά: «Το νόημα της ζωής») (http://www.psichogios.gr/). Τα 39 βιβλία του μεταφράστηκαν σε 38 γλώσσες και το πρώτο του βιβλίο, «Το Νόημα της Ζωής» έχει πουλήσει πάνω από 12 εκατομμύρια αντίτυπα και το 1991, μια έρευνα που διεξήγαγε η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, ζητώντας από τους αναγνώστες να κατονομάσουν «ένα βιβλίο που άλλαξε τη ζωή σας», το ανέδειξε ανάμεσα στα δέκα βιβλία στην Αμερική που ασκούν μεγαλύτερη επιρροή. Ο Βίκτωρ Φρανκλ δίδασκε μέχρι το 1996. (Shane J. Lopez , The Encyclopedia of Positive Psychology, A John Wiley & Sons, Ltd., Publication 2009, λήμμα: Frankl, Viktor Emil. Στο Διαδίκτυο: http://www.blackwellreference.com/.   Εργογραφία του Φρανκλ στα ελληνικά: 1 Το νόημα της Ζωής Εκδότης: Ψυχογιός     ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ   ΠΡΟΛΟΓΟΣ - Χάρολντ Σ. Κούσνερ - σελ. 13   ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ 1992 (Βίκτορ Ε. Φρανκλ, Βιέννη, 1992) - σελ. 19 ......................................................................... «Μη σκοπεύετε στην επιτυχία – όσο πιο πολύ αποβλέπετε στην επιτυχία και την κάνετε στόχο σας, τόσο πιο πιθανόν είναι να ξαστοχήσετε. Γιατί η επιτυχία, όπως και η ευτυχία, δεν μπορούν να αναζητηθούν· πρέπει να προκύψουν, και δεν προκύπτουν παρά μονάχα ως αθέλητο επακόλουθο της αφοσίωσής σας σε ένα σκοπό μεγαλύτερο από τον εαυτό σας ή ως υποπροϊόν της παράδοσής σας σε έναν άνθρωπο άλλον από τον ίδιο τον εαυτό σας. Η ευτυχία πρέπει να συμβεί, και το ίδιο ισχύει και για την επιτυχία: πρέπει να την αφήσετε να συμβεί με το να μη νοιάζεστε γι’ αυτήν. Θέλω να ακούτε τι σας επιβάλλει η συνείδησή σας να κάνετε, και να συνεχίζετε να το κάνετε με την καλύτερή σας γνώση. Τότε θα ζήσετε για να δείτε ότι μακροπρόθεσμα –μακροπρόθεσμα, λέω– η επιτυχία θα σας ακολουθήσει, ακριβώς γιατί είχατε πια ξεχάσει να τη σκέφτεστε». ............................................................................... Λίγο πριν εισέλθουν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ηνωμένες Πολιτείες, είχα μια πρόσκληση να πάω στο Αμερικανικό Προξενείο στη Βιέννη να παραλάβω τη μεταναστευτική βίζα μου. Οι γηραιοί γονείς μου ήσαν πολύ χαρούμενοι, καθώς προσδοκούσαν ότι θα μου επιτρεπόταν σύντομα να φύγω από την Αυστρία. Ωστόσο, ξαφνικά δίστασα. Με κατέκλυσε το ερώτημα: μπορούσα πράγματι να αφήσω τους γονείς μου μόνους τους να αντιμετωπίσουν τη μοίρα τους, να σταλούν, αργά ή γρήγορα, σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης, ή ακόμη και σ’ ένα λεγόμενο στρατόπεδο εξόντωσης; Που βρισκόταν η ευθύνη μου; Θα έπρεπε να αναθρέψω το πνευματικό μου τέκνο, τη λογοθεραπεία, μεταναστεύοντας σε γόνιμο έδαφος όπου θα μπορούσα να γράψω τα βιβλία μου; Ή θα έπρεπε να επικεντρωθώ στα καθήκοντά μου ως αληθινό παιδί, παιδί των γονέων μου, που οφείλει να κάνει ό,τι θα μπορούσε για να τους προστατέψει; Συλλογίστηκα το ζήτημα με τον έναν και με τον άλλο τρόπο, αλλά δεν κατάφερνα να καταλήξω σε μια λύση^ ήταν το είδος του διλήμματος που σε κάνει να εύχεσαι ένα «σημάδι απ’ τον Θεό», καθώς λέμε. Και τότε ήταν που πρόσεξα ένα κομμάτι μάρμαρο πάνω σ’ ένα τραπέζι στο σπίτι. Όταν ρώτησα τον πατέρα μου γι’ αυτό, μου εξήγησε ότι το είχε βρει στο σημείο όπου οι εθνικοσοσιαλιστές είχαν πυρπολήσει ολοσχερώς τη μεγαλύτερη συναγωγή της Βιέννης. Το είχε πάρει αυτό το κομμάτι και το είχε φέρει στο σπίτι, γιατί ήταν μέρος από τις Δέλτους όπου ήσαν χαραγμένες οι Δέκα Εντολές. Ένα επίχρυσο εβραϊκό γράμμα ήταν σκαλισμένο στο μαρμάρινο κομμάτι· ο πατέρας μου είπε ότι το γράμμα αυτό αντιπροσώπευε μία από τις Εντολές. Έσπευσα να τον ρωτήσω: «Ποια;» Εκείνος απάντησε: «Τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα σου, ίνα εύ σοι γένηται, και ίνα μακροχρόνιος γένη επί της γης της αγαθής σου δίδωσί σοι». Εκείνη τη στιγμή αποφάσισα να μείνω με τον πατέρα μου και τη μητέρα μου εκεί, στη γη, και να αφήσω την αμερικανική βίζα να εκπνεύσει.   ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ Σ’ ΕΝΑ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - σελ. 25   (σελ. 72-78)     Η ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ - σελ. 151 «Η λογοθεραπεία αποκλίνει από την ψυχανάλυση στο μέτρο που θεωρεί τον άνθρωπο ένα ον του οποίου η κύρια μέριμνα συνίσταται στο να εκπληρώσει ένα νόημα μάλλον παρά στην απλή ικανοποίηση ορμών και ενστίκτων, ή απλώς στο να συμφιλιώνει τις συγκρουόμενες αξιώσεις του id, του εγώ και του υπερεγώ του, ή στην απλή προσαρμογή και τακτοποίηση [ρύθμιση] στην κοινωνία και στο περιβάλλον» (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 161). Εδώ είναι χρήσιμη μια υποσημείωση που να εξηγεί στον αναγνώστη τους όρους «id», «εγώ» και «υπερεγώ» όπως χρησιμοποιούνται στη ψυχανάλυση: Το id, ego, superego [λατινικά] (το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ), κατά τον Φρόυντ, είναι οι τρεις συνιστώσες της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το id, το Εκείνο, υποκινείται από δύο βασικά ένστικτα: 1ον το ένστικτο για τη διατήρηση της ζωής και την αναζήτηση ευχαρίστησης που το ονόμασε «Έρως». Το ένστικτο αυτό πηγάζει από τη λίμπιντο, από τη λατινική λέξη lidido που σημαίνει αρχικά επιθυμία, αλλά στη θεωρία του Φρόυντ έφτασε να σημαίνει κυρίως τη σεξουαλική ορμή, τον πόθο, τη δίψα για απόλαυση σεξουαλικής ηδονής. Και 2ον το ένστικτο που το ονόμασε «Θάνατος». Ο Φρόυντ θεωρεί ότι επειδή στη ζωή υπάρχει μάλλον πόνος παρά απόλαυση, ο θάνατος μας υπόσχεται απελευθέρωση από τον πόνο και αυτό το ένστικτο εκφράζεται με την έντονη επιθυμία για ξεκούραση και ύπνο, διάβασμα βιβλίων και παρακολούθηση ταινιών και γενικά με δραστηριότητες που μας βοηθάνε να ξεχάσουμε την δυσάρεστη καθημερινότητα. Το id είναι σαν ένα σκοτεινό υπόγειο γεμάτο φίδια που προσπαθούν να βγουν στην επιφάνεια, είναι ένα καζάνι που βράζει γεμάτο από την πρωτόγονη διψά για ηδονή, είναι ένα σκοτεινό και απρόσιτο μέρος της προσωπικότητάς μας (Φρόυντ, Εισαγωγή στην Ψυχανάλυση, εκδ. Επίκουρος 1996), είναι έμφυτο και το έχουμε από τη γέννησή μας. Ο Φρόυντ πίστευε ότι το νεογέννητο παιδί είναι ένα «καθαρό Εκείνο». Το Υπερεγώ, πάντα κατά τον Φρόυντ, είναι επίσης κυρίως ασυνείδητο και αποτελείται από δύο τμήματα: 1ον τη Συνείδηση που είναι ηθική, αφορά τη σωστή ή λάθος συμπεριφορά και διαμορφώνεται από τους γονείς και το κοινωνικό περιβάλλον και συνεχώς ελέγχει τις μη κοινωνικά αποδεκτές τάσεις και τιμωρεί με αισθήματα ενοχής και 2ον το Ιδεώδες Εγώ, που περιλαμβάνει τις αξίες, τα ιδανικά και τις φιλοδοξίες που έχουν εμφυτευτεί στο ασυνείδητο τμήμα της προσωπικότητας του ατόμου. Το Εγώ αποτελεί το οργανωμένο και συνειδητό μέρος της προσωπικότητας και προσπαθεί να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του Εκείνου χωρίς να παραβεί τους περιορισμούς που ανδόμιχα θέτει το Υπερεγώ.   Ο μεταφραστής (Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης) φαίνεται ότι έκανε φιλότιμη προσπάθεια. Έχει προσθέσει και αρκετές παραπομπές-αναφορές στη βιβλιογραφία. Υπάρχουν όμως και μερικές παραλήψεις, σαν την προηγούμενη, ή αστοχίες σαν τις επόμενες.   1 «Το δίχως άλλο, η εκ μέρους του ανθρώπου αναζήτηση νοήματος προκαλεί εσωτερική ένταση μάλλον παρά εσωτερική ισορροπία. Ωστόσο, ακριβώς μια τέτοια ένταση είναι ένα αξεχώριστο προαπαιτούμενο της ψυχικής υγείας» (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 161). Πιο δόκιμη είναι η επιλογή του, «αναπόσπαστο» αντί του, «αξεχώριστο».   2 «Το υπαρξιακό κενό εκδηλώνεται κυρίως σε μια κατάσταση ανίας. Τώρα μπορούμε να κατανοήσουμε τον Σοπενχάουερ όταν λέγει ότι η ανθρωπότητα ήταν φαινομενικά καταδικασμένη να αιωρείται αιωνίως ανάμεσα στα δύο άκρα της αγωνίας και της ανίας. .... τη Νεύρωση της Κυριακής, αυτό το είδος της κατάθλιψης που προσβάλλει ανθρώπους οι οποίοι βιώνουν την έλλειψη περιεχομένου στη ζωή τους, όταν η ορμή της γεμάτης απασχόληση εβδομάδας κοπάσει και το κενό εντός τους γίνεται έκδηλο. ... επίσης και σε περιπτώσεις συνταξιούχων και γηρασκόντων. ... Μερικές φορές η ματαιωμένη θέληση για νόημα υποκαθίσταται αντισταθμιστικά από τη θέληση για δύναμη, τη θέληση για χρήματα. Σε άλλες περιπτώσεις, τη θέση της θέλησης για νόημα την καταλαμβάνει η θέληση για ηδονή. Για τούτο η υπαρξιακή ματαίωση συχνά καταλήγει σε σεξουαλική αντιστάθμιση. Μπορούμε να παρατηρήσουμε σε τέτοιες περιπτώσεις ότι η σεξουαλική λιβιδώς μανιάζει μέσα στο υπαρξιακό κενό» (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 165-166). Για τις δύο τελευταίες προτάσεις, στο τμήμα με «έντονη» γραφή, προτείνεται η μετάφραση: That is why existential frustration often eventuates in sexual compensation. We can observe in such cases that the sexual libido becomes rampant in the existential vacuum.   Για τούτο η υπαρξιακή ματαίωση συχνά καταλήγει σε σεξουαλική αναπλήρωση. Μπορούμε να παρατηρήσουμε σε τέτοιες περιπτώσεις ότι η σεξουαλική λίμπιντο (επιθυμία) σε συνθήκες υπαρξιακού κενού εκδηλώνεται ως μανία. Ο μεταφραστής, το «sexual libido» επέλεξε να το αποδώσει με το «σεξουαλική λιβιδώς»! Να ‘ναι καλά γιατί δεν γνώριζα για τη Λιβιδώ, αλλά στην πρώτη ανάγνωση το εξέλαβα ως επίρρημα … και τέλος πάντων είναι αδόκιμη η μετάφραση γιατί ο όρος λίμπιντο από τον Φρόιντ και μετά έχει copyright. Μπορεί όντως η λέξη λίμπιντο να προέρχεται από μια ονομασία της θεάς Αφροδίτης (που λεγόταν και Λιβιδώ και εξ αυτού να προέρχεται το λατινικό libido που σημαίνει πόθος-επιθυμία), αλλά αυτά μπορούσαν να προστεθούν ως υποσημείωση, ο όρος λίμπιντο, στην ψυχολογία και την ψυχανάλυση, πλέον είναι made in Freud. Η σωστή μετάφραση του, sexual libido, είναι, σεξουαλική λίμπιντο, και το πολύ-πολύ σε παρένθεση επιθυμία, άντε και λιβιδώ ή λιβιδώς). Και στην υποσημείωση θα μπορούσαν, εκτός από την ετυμολογική ενημέρωση, να προστεθούν και τα παρακάτω: «O Freud φαίνεται να μη διαφοροποιεί την έννοια της ενόρμησης από αυτήν του ενστίκτου έτσι ώστε να μιλάει με ισοδύναμο τρόπο για σεξουαλική ενόρμηση ή σεξουαλικό ένστικτο. Στα ψυχαναλυτικά κείμενα χρησιμοποιείται ευρέως η λέξη libido (ή λιβιδώς) ως ισοδύναμη του σεξουαλικού ενστίκτου. Στα λατινικά σημαίνει «επιθυμία», «πόθος». Η libido, γράφει ο Freud, είναι η δυναμική εκδήλωση μέσα στην ψυχική ζωή μας της σεξουαλικής ενόρμησης και εκδηλώνεται ως ενέργεια. Αρχικά, κατά τους πρώτους μήνες της ψυχοσεξουαλικής μας εξέλιξης (προοιδιπόδεια φάση) η λιβιδώς (ή σεξουαλικότητα) του μωρού ικανοποιείται μέσω των ερωτογενών ζωνών. Οι ερωτογενείς ζώνες είναι ευαίσθητες περιοχές του σώματος πρωτίστως τα γεννητικά όργανα, το στόμα, το στήθος, ο πρωκτός κ.λ.π. οι οποίες ερεθιζόμενες προξενούν στο υποκείμενο ερωτική διέγερση». («Ο κόσμος των διαπροσωπικών μας σχέσεων. Η λειτουργία τους ως αστείρευτη πηγή ζωής, η παθολογία τους ως βασανιστικό αδιέξοδο», Σειρά βιωματικών διαλέξεων «ΕΠΕΚΕΙΝΑ», εισηγητής: Σάββας Μπακιρτζόγλου, Ψυχολόγος-Ψυχαναλυτής. - http://www.epekeina.gr/»)   3 Η έμφαση στην υπευθυνότητα αντικατοπτρίζεται στην κατηγορική προσταγή της λογοθεραπείας: «Ζήσε σαν να ζεις για δεύτερη φορά και σαν να έχει κάνει τη πρώτη φορά τα λάθη που πρόκειται να κάνεις τώρα». … καλεί τον άνθρωπο να φανταστεί, πρώτον, ότι το παρόν είναι παρελθόν και, δεύτερον, ότι το παρελθόν μπορεί κάλλιστα να αλλάξει και να βελτιωθεί. (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 161). Η λογοθεραπεία επιζητεί να γνωστοποιήσει πλήρως στον ασθενή την ίδια του την υπευθυνότητα … δεν επιβάλλει αξιακές κρίσεις … δεν επιτρέπει στον ασθενή να μεταβιβάσει στον γιατρό την ευθύνη της κρίσης … ο ασθενής αποφασίζει εάν θα θεωρήσει ως καθήκον στη ζωή να είναι υπεύθυνος απέναντι στην κοινωνία ή απέναντι στην ίδια του τη συνείδηση. … Η λογοθεραπεία δεν διδάσκει, ούτε κηρύττει … δεν αιτιολογεί λογικά, ούτε νουθετεί ηθικολογικά. … Ο ρόλος του λογοθεραπευτή είναι ο ρόλος του οφθαλμίατρου κι όχι του ζωγράφου. Ο ζωγράφος προσπαθεί να μας μεταφέρει μια εικόνα του κόσμου όπως αυτός τον βλέπει· ο οφθαλμίατρος προσπαθεί να μας κάνει ικανούς να δούμε τον κόσμο όπως είναι στην πραγματικότητα. Ο ρόλος του λογοθεραπευτή είναι να πλατύνει και να διευρύνει το οπτικό πεδίο του ασθενή ώστε να του γίνει συνειδητό και ορατό ολόκληρο το φάσμα του εν δυνάμει νοήματος [ολόκληρο το φάσμα των πιθανών εκφάνσεων του νοήματος]. … το αληθινό νόημα της ζωής οφείλει να ανακαλυφθεί εντός του κόσμου μάλλον παρά μέσα στον άνθρωπο ή στην ψυχή του, σαν να πρόκειται για ένα κλειστό σύστημα. Το έχω ορίσει ως: «αυθυπέρβαση της ανθρώπινης ύπαρξης». Σημαίνει ότι το να είσαι άνθρωπος έχει να κάνει πάντα με το να «δείχνεις», να «κατευθύνεσαι», προς κάτι ή προς κάποιον άλλον έξω από τον εαυτό σου … όσο περισσότερο ξεχνιέσαι –με το να αφιερώνεσαι σε μια υπόθεση που υπηρετείς ή σε έναν άλλο άνθρωπο που αγαπάς– τόσο πιο ανθρώπινος είσαι και τόσο πιο πολύ πραγματώνεις τον εαυτό σου. Αυτό που λέγεται αυτοπραγμάτωση είναι δυνατόν μονάχα ως παράλληλη ενέργεια της αυθυπέρβασης». (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 168-170). Σε αυτή την τελευταία πρόταση υπάρχει πρόβλημα. Ο μεταφραστής έχει παραλείψει την πρώτη πρόταση και έχει αλλοιώσει το νόημα της δεύτερης. Η πρόταση της οποίας απουσιάζει η μετάφραση είναι: What is called self-actualization is not an attainable aim at all, for the simple reason that the more one would strive for it, the more he would miss it.   Η λεγόμενη αυτοπραγμάτωση είναι εντελώς ανέφικτη ως αυτοσκοπός για τον απλούστατο λόγο ότι όσο περισσότερο αγωνίζεται κανείς γι’ αυτή τόσο περισσότερο τη χάνει. Και η επόμενη πρόταση που έχει αλλοιωθεί το νόημά της: In other words, self-actualization is possible only as a side-effect of self-transcendence.   Με άλλα λόγια, η αυτοπραγμάτωση είναι δυνατή μόνο ως υποπροϊόν, ως παρενέργεια της αυθυπέρβασης. Ο Φρανκλ δεν υποστηρίζει ότι η αυτοπραγμάτωση είναι μια παράλληλη ενέργεια προς την αυθυπέρβαση, δηλαδή, κάτι για το οποίο πρέπει κανείς να φροντίζει παράλληλα και ταυτόχρονα με την προσπάθεια του για αυθυπέρβαση, αλλά ότι η αυτοπραγμάτωση προκύπτει ως παρενέργεια, ως υποπροϊόν της αυθυπέρβασης. Δηλαδή, σύμφωνα με τον Φρανκλ, ο άνθρωπος οφείλει να εστιάζει μόνο στην αυθυπέρβαση και η αυτοπραγμάτωση θα ακολουθήσει όπως η σκιά το φωτιζόμενο σώμα. Όταν εστιάζει κανείς στην αυτοπραγμάτωση (έστω και παράλληλα με την αυθυπέρβαση), αυτή του η επιλογή εμποδίζει την αυθυπέρβαση επειδή, σύμφωνα με τον Φρανκλ: «όσο περισσότερο αγωνίζεται κανείς γι’ αυτή τόσο περισσότερο τη χάνει»!   4 Η αγάπη είναι ο μοναδικός τρόπος να αδράξεις ένα ανθρώπινο ον στον πιο μύχιο πυρήνα της προσωπικότητάς του. Κανένας δεν μπορεί να γνωρίσει πλήρως την ίδια την ουσία ενός ανθρώπινου όντος εκτός κι αν το αγαπάει. Μέσα από την αγάπη γίνεται ικανός να δει τα ουσιώδη γνωρίσματα και χαρακτηριστικά του αγαπημένου προσώπου … βλέπει όσα υπάρχουν εν δυνάμει μέσα του, όσα δεν έχουν ακόμη πραγματωθεί … δια της αγάπης του, το πρόσωπο που αγαπάει, επιτρέπει στο πρόσωπο που αγαπιέται να ενεργοποιήσει όσα έχει μέσα του εν δυνάμει. Στη λογοθεραπεία, η αγάπη δεν ερμηνεύεται σαν ένα απλό επιφαινόμενο των σεξουαλικών ορμών και ενστίκτων … Η αγάπη είναι εξίσου πρωταρχικό φαινόμενο με το σεξ. Το σεξ είναι τρόπος έκφρασης της αγάπης. Το σεξ δικαιολογείται, ακόμη και καθαγιάζεται, εφόσον και μόνο εφόσον, είναι όχημα της αγάπης. Συνεπώς η αγάπη δεν εκλαμβάνεται ως μία παράλληλη ενέργεια του σεξ· μάλλον το σεξ είναι ένας τρόπος έκφρασης της εμπειρίας εκείνης της υπέρτατης συντροφικότητας, του συνυπάρχειν, που λέγεται αγάπη. (σελ. 171-172). (Βίκτωρ Φρανκλ, «Το νόημα της Ζωής», εκδ. Ψυχογιός Ιανουάριος 2014 6η ανατύπωση, σελ. 171-172). Κι εδώ έχουμε το ίδιο λάθος στη μετάφραση: η αγγλική σύνθετη λέξη, «side-effect» μεταφράζεται ως «παράλληλη ενέργεια» ενώ σημαίνει, «παρενέργεια», «υποπροϊόν». Δηλαδή η σωστή μετάφραση της παραπάνω πρότασης είναι: «η αγάπη δεν εκλαμβάνεται ως μία παρενέργεια/υποπροϊόν του σεξ».   ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ 1984: ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΤΡΑΓΙΚΟ ΟΠΤΙΜΙΣΜΟ - σελ. 203   ΕΠΙΛΟΓΟΣ - Ουίλιαμ Τζ. Ουίνσλεϊντ - σελ. 231   ΕΠΙΜΕΤΡΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ: ΚΑΝΟΝΤΑΣ ΟΙΣΤΡΟ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΝ ΤΡΟΜΟ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ (Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης) - σελ. 245     Οι εκδόσεις Ψυχογιός προσφέρουν 35 σελίδες του βιβλίου, από την αρχή μέχρι και την σελίδα 34 σε μορφή pdf: http://webdata.psichogios.gr/     Στα αγγλικά:   Frankl, Viktor E.: Man's Search for Meaning. An Introduction to Logotherapy. Beacon Press, Boston, 1963-2007. http://www.amazon.com/ Ψηφιακό ebook σε μορφή pdf: http://worldtracker.org/     Αναζητώντας Νόημα Ζωής και Ελευθερίας Σ’ ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως Εκδότης: Ταμασός   Μάλλον πρόκειται για το ίδιο βιβλίο, για «Το νόημα της Ζωής» αλλά από τις εκδόσεις Ταμασός       2 Ο Θεός του Ασυνείδητου Εκδότης: Ταμασός http://www.ianos.gr/   Στα αγγλικά:   Frankl, Viktor E.: The Unconscious God. Psychotherapy and Theology. Simon and Schuster, New York, und Hodder and Stoughton, London, 1975-1985. http://www.amazon.com/             3   Ψυχοθεραπεία και Υπαρξισμός Εκδότης: Ταμασός http://www.ianos.gr/   Στα αγγλικά:   Frankl, Viktor E.: Psychotherapy and Existentialism. Selected Papers on Logotherapy. Simon and Schuster, New York, und Souvenir Press, London, 1967-1985. http://www.amazon.com/             4 Κραυγή Απόγνωσης για Νόημα στη Ζωή Ψυχοθεραπεία και ανθρωπισμός Εκδότης: Ταμασός http://www.ianos.gr/   Στα αγγλικά:   Frankl, Viktor E.: The Unheard Cry for Meaning. Psychotherapy and Humanism. Simon and Schuster, New York, und Hodder and Stoughton, London, 1978-1988. http://www.amazon.com/